Πάντως, από αυτές τις αιτήσεις, περίπου το 20%-25% δεν "μετουσιώνεται" τελικά στο πολύτιμο χαρτί του εθνικού διπλώματος, καθώς οι καταθέτες τους είτε δεν πληρώνουν τα απαιτούμενα τέλη είτε παραιτούνται από τη διεκδίκησή του για διάφορους λόγους.
"Σε περιόδους κρίσεων, οι αιτήσεις παραδοσιακά αυξάνονται. Π.χ., όταν έχουμε μια ενεργειακή κρίση, βλέπουμε ότι αμέσως ανεβαίνει ο αριθμός των αιτήσεων κατοχύρωσης ευρεσιτεχνιών, που αφορούν -για παράδειγμα- παραγωγή ενέργειας από τα κύματα ή από τον ήλιο ή από άλλες εναλλακτικές μορφές. Σε περιόδους δε οικονομικών κρίσεων, όπως αυτή που διανύουμε, οι αιτήσεις επίσης αυξάνονται, καθώς οι πολίτες αναζητούν διεξόδους για πρόσθετο εισόδημα" δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής καταθέσεων και χορηγήσεων τίτλων του Οργανισμού Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ), Κ. Αμπατζής, με την ευκαιρία παρουσίας του στη Θεσσαλονίκη, όπου μίλησε στο "Greek Innovation Forum", στο πλαίσιο του χρηματοοικονομικού πολυσυνεδρίου Money Show 2015.
Μένει να φανεί, αν η τάση αυτή επιβεβαιώθηκε στατιστικά και τα τελευταία χρόνια (οι ετήσιοι απολογισμοί του ΟΒΙ για τα έτη 2012-2014 αναμένεται να δημοσιοποιηθούν σύντομα).
Στο μεταξύ, σύμφωνα με τον κ. Αμπατζή, από 1ης Ιουλίου του 2015, οι Έλληνες καταθέτες διεθνούς αίτησης κατοχύρωσης ευρεσιτεχνίας (PCT) θα απολαμβάνουν μείωση 90% στο ύψος του τέλους κατάθεσης της αίτησης αυτής, στο πλαίσιο απόφασης που έλαβε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Διανοητικής Ιδιοκτησίας (WIPO), προκειμένου να δοθούν κίνητρα σε πολίτες χωρών με οικονομικά προβλήματα.
Με τη μείωση αυτή, το τέλος "προσγειώνεται" στα 127,30 ευρώ, ενώ η ίδια μείωση θα ισχύσει και για τα τέλη διαβίβασης αίτησης συμπληρωματικής διεθνούς έρευνας ή προκαταρκτικής εξέτασης.
Πώς διαμορφώνεται, όμως, σήμερα το κόστος για ένα εθνικό ή ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ή για μια διεθνή αίτηση PCT;
Σύμφωνα με τον κ. Αμπατζή, το κόστος για ένα εθνικό δίπλωμα κυμαίνεται μεταξύ 500-1000 ευρώ, χωρίς να συνυπολογίζεται το ετήσιο τέλος που θα καλείται να πληρώνει ο κάτοχός του για να το ανανεώνει.
Το κόστος αυτό αναλύεται ώς εξής: στα 50 ευρώ και 150 ευρώ αντίστοιχα διαμορφώνονται τα τέλη κατάθεσης τής αίτησης και χορήγησης του διπλώματος. Αν ο καταθέτης της αίτησης επιθυμεί τη σύνταξη απλής έκθεσης έρευνας για την ευρεσιτεχνία του, τότε καταβάλει 300 ευρώ (σύνολο 500 ευρώ δηλαδή). Αν προτιμά την έκθεση με αιτιολογημένη γνώμη, που προχωρά σε μεγαλύτερο βάθος, θα πρέπει να πληρώσει τέλος 800 ευρώ (σύνολο 1000 ευρώ). Παράλληλα, για να διατηρήσει το δίπλωμά του επί 20ετία, πληρώνει ετήσιο τέλος ανανέωσης, που ξεκινά από 20 ευρώ τον τρίτο χρόνο (τα δύο πρώτα έτη είναι δωρεάν) και φτάνει τα 1100 ευρώ προς το τέλος της εικοσαετίας.
Για το ευρωπαϊκό δίπλωμα, που έχει ισχύ σε περίπου 40 χώρες, το κόστος ανέρχεται σε περίπου 6500 ευρώ, εκ των οποίων το 50% θα πρέπει να καταβληθεί εντός μηνός από την κατάθεση της αίτησης.
Για τη διεθνή αίτηση PCT, τέλος, τα αντίστοιχα ποσά, που μέχρι πρότινος ήταν ενιαία για όλες τις εθνικότητες, στα 3263 ευρώ, από 1ης Ιουλίου μειώνονται για τους Έλληνες στα 2117 ευρώ (στο ποσό αυτό προστίθενται σε όλες τις περιπτώσεις τα τέλη που ζητά κάθε ομάδα κρατών ή χώρα για την κατοχύρωση π.χ., ευρωπαϊκού, αμερικανικού ή ιαπωνικού διπλώματος).
Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε ο κ. Αμπατζής και στα ισχύοντα για εφευρέσεις που έγιναν στο πλαίσιο της εργασίας ενός ατόμου. Σε ποιον ανήκει τότε η ευρεσιτεχνία; Στον εργοδότη ή στον εργαζόμενο;
"Αν η εφεύρεση έγινε στη διάρκεια της εργασίας, επειδή ο εργοδότης ζήτησε από τον εργαζόμενο να αναπτύξει μια λύση, τότε μιλάμε για υπηρεσιακή εφεύρεση. Το δικαίωμα λοιπόν ανήκει στον εργοδότη και ο εργαζόμενος μνημονεύεται ώς δημιουργός. Αν η εφεύρεση είναι αποτέλεσμα ανεξάρτητης δουλειάς του εργαζόμενου, π.χ., αν την ώρα που εργαζόταν πάνω σε κάτι τού ήρθε η ιδέα ν΄ αναπτύξει κάτι, το οποίο όμως ανέπτυξε στο σπίτι του και με δικά του υλικά, τότε το δικαίωμα ανήκει εξολοκλήρου στον εργαζόμενο. Αν η εφεύρεση έγινε από τον εργαζόμενο με τη χρήση υλικών, μέσων ή υποδομών της επιχείρησης, τότε μιλάμε για εξαρτημένη εφεύρεση και το δικαίωμα ανήκει κατά 40% στον εργοδότη και κατά 60% στον εργαζόμενο. Ο εργαζόμενος υποχρεούται να ειδοποιήσει τον εργοδότη για την εφεύρεση και αν αυτός δεν εκφράσει ενδιαφέρον εντός τριών μηνών, τότε το δικαίωμα ανήκει αποκλειστικά στον εφευρέτη" διευκρίνισε.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, κάποιος που θα κατοχυρώσει μια εφεύρεση μπορεί να διατηρήσει την "αποκλειστικότητά" της για την προβλεπόμενη 20ετία, ακόμη και αν δεν την αξιοποιήσει εμπορικά, υπό την προϋπόθεση, φυσικά, ότι θα πληρώνει το ετήσιο τέλος ανανέωσης. Αν, όμως, τίθεται ζήτημα δημόσιου συμφέροντος, τα πράγματα αλλάζουν: π.χ., αν η εφεύρεση αφορά ένα αποτελεσματικό φάρμακο για τον καρκίνο, το οποίο δεν θα βγει στην αγορά εντός εύλογου χρονικού διαστήματος, τότε μπορεί κάποιος τρίτος να διεκδικήσει και να λάβει άδεια εκμετάλλευσης.
Για αυτό, άλλωστε, για τις εφευρέσεις που μένουν "στο συρτάρι", το ετήσιο κόστος διατήρησης του διπλώματος ευρεσιτεχνίας αυξάνεται με την πάροδο των χρόνων και φτάνει να ξεπεράσει τα 1000 ευρώ στο τέλος της εικοσαετίας, ώστε η διατήρησή του να είναι "δυσβάσταχτη" για κάποιον που δεν το αξιοποιεί εμπορικά, εξήγησε ο κ. Αμπατζής.
Σύμφωνα με τη δρα Π. Γκαγκανάτσου, προϊσταμένη του Τμήματος Τεχνολογικής Πληροφόρησης και Διάδοσης Καινοτομίας στον ΟΒΙ, "το 80% της παγκόσμιας τεχνολογικής πληροφορίας βρίσκεται σε διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Άρα ...ψάξτε τα!".
Κάνοντας αναζήτηση πληροφοριών στις διαθέσιμες βάσεις δεδομένων, οι υποψήφιοι εφευρέτες μπορούν να εξοικονομήσουν πολύ χρόνο και χρήμα, αφού: "μπορούν να μάθουν τι υπάρχει ήδη και να δημιουργήσουν πάνω σε αυτό, να γνωρίζουν ποιος κάνει τι και να αποφύγουν την παραβίαση δικαιωμάτων τρίτων".
Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να βρουν την απαραίτητη πληροφορία τόσο στα γραφεία του ΟΒΙ και τις ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων, όσο και -για πιο ενδελεχή έρευνα- καταθέτοντας μια αίτηση προέρευνας, η οποία στοιχίζει 60 ευρώ. "Ο ενδιαφερόμενος δηλώνει, π.χ., ποια τεχνικά χαρακτηριστικά θέλει να ψάξουμε και εντός δεκαπενθημέρου έχει τα αποτελέσματα" εξήγησε η κ. Γκαγκανάτσου.
Πληροφορίες για τις κατοχυρωμένες πατέντες παρέχονται, επίσης, από βάσεις δεδομένων, όπως το EspaceNet, το Google patents (προς το παρόν μόνο για την αγορά των ΗΠΑ) και το μητρώο του ΟΒΙ (emt.obi.gr).
Η αναζήτηση σε κόμβους, όπως το EspaceNet, που περιλαμβάνει πάνω από 90.000.000 εγγραφές, μπορούν να γίνουν με διάφορους τρόπους, ακόμη και με λέξεις-κλειδιά.
Βέβαια, η κα Γκαγκανάτσου παροτρύνει τους ενδιαφερόμενους να μην μείνουν μόνο στις λέξεις-κλειδιά, καθώς, π.χ., πολλές φορές ένα στυλό μπορεί να είναι καταχωρημένο ώς όργανο γραφής. Πολύ χρήσιμη, λέει, είναι η αναζήτηση βάσει ταξινόμησης -και όχι τόσο πολύπλοκη όσο ακούγεται, καθώς το ίδιο το σύστημα ¨δείχνει¨ τον δρόμο, ανάλογα με τις αρχικές λέξεις-κλειδιά που θα εισαχθούν σε αυτό.
Ο αγώνας δρόμου των ευρεσιτεχνιών ενίοτε καταλήγει σε ...πόλεμο. Συχνά, όμως, οι εμπλεκόμενοι δεν μπορούν να βρουν δικηγόρους εξειδικευμένους σε θέματα διανοητικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας, οι οποίοι μάλιστα να είναι σε θέση να εκπροσωπήσουν τους πελάτες τους σε ξένες αγορές. Τι γίνεται λοιπόν;
"Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ανατρέχουν στο σάιτ του Ευρωπαϊκού Γραφείου Κατοχύρωσης Ευρεσιτεχνιών. Εκεί, υπάρχει η λίστα των δικηγόρων που έχουν περάσει τις εξετάσεις του European Patent Service, μεταξύ των οποίων και Έλληνες" διευκρίνισε η ομιλήτρια.
Μπορεί να δοθεί σε τρίτους άδεια εκμετάλλευσης των δικαιωμάτων μου; Και πόσο αποτιμώνται αυτά; "Ο δημιουργός λαμβάνει συνήθως ένα ποσοστό επί των πωλήσεων χονδρικής ή λιανικής, που ανέρχεται στο 2-3% στις χαμηλές κατηγορίες τιμών και στο 7-10% στις υψηλές κατηγορίες (σ.σ. αφού ένα ακριβό προϊόν πουλάει συνήθως λιγότερα τεμάχια). Επίσης, οι δύο πλευρές μπορούν να συμφωνήσουν σε ένα εφάπαξ ποσό" εξήγησε ο κ. Αμπατζής.
Διαφορετικές είναι οι διαδικασίες για τα πνευματικά δικαιώματα, όπως επισήμανε στην ίδια εκδήλωση η δικηγόρος Ευαγγελία Βαγενά, επιστημονική συνεργάτης του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΟΠΙ).
"Τα πνευματικά δικαιώματα καλύπτουν μόνο ολοκληρωμένα έργα, όχι απλές ιδέες. Και ισχύουν όσο ζει ο δημιουργός συν 70 χρόνια μετά τον θάνατό του, οπότε δικαιούχοι είναι οι κληρονόμοι του. Ισχύουν δε αυτόματα, χωρίς διαδικασίες και προστατεύονται από τη στιγμή που θα δημιουργηθεί ένα έργο, ανεξάρτητα από την καλλιτεχνική ή αισθητική του αξία και τον παράνομο ή ηθικό τους χαρακτήρα, αφού τα ίδια ισχύουν για τα κινούμενα σχέδια ή τις ταινίες πορνό, την ποιοτική μουσική και τα 'σκυλάδικα', τους πίνακες ζωγραφικής ή τα γκραφίτι" λέει.
Για παράδειγμα, σημειώνει, τα γκραφίτι στο Πολυτεχνείο μπορεί να ήταν παράνομα, αλλά και το να τα φωτογραφίσει κάποιος για να τα τυπώσει σε καρτ ποστάλ που θα τις πουλάει θα ήταν επίσης παράνομο.
Μπορεί τα πνευματικά δικαιώματα να κατοχυρώνονται αυτόματα από τη στιγμή που θα δημιουργηθεί ένα έργο (π.χ., ένα μυθιστόρημα, μια μουσική σύνθεση, ένας πίνακας ζωγραφικής), αλλά πολλές φορές οι δημιουργοί τους επιθυμούν μια πρόσθετη δικλείδα ασφαλείας. Τι μπορούν να κάνουν;
"Πολλές φορές συστήνουμε ώς δικηγόροι μια συμβολαιογραφική πράξη ή μια συστημένη αποστολή τού υλικού με το αποδεικτικό παραλαβής πάνω στο οποίο αναγράφεται η ημερομηνία, ως αποδεικτικό στοιχείο πατρότητας του έργου. Και αυτό το τεκμήριο όμως είναι 'μαχητό', υπό την έννοια ότι κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι με κάποιο τρόπο είχαμε το έργο του στην κατοχή μας και το παρουσιάσαμε ώς δικό μας ενώ δεν ήταν" επισήμανε η κ. Βαγενά.
"Αν κάποιος κατεβάζει στον υπολογιστή του κάτι που ο δημιουργός διαθέτει ελεύθερα, π.χ., μέσω των creative commons, δεν υπάρχει πρόβλημα, αρκεί συνήθως να αναφερθεί το όνομα δημιουργού.
Για το παράνομο downloading ταινιών ή μουσικής, όμως, μπορείς να στραφείς και στον τηλεπικοινωνιακό πάροχο, ζητώντας του να διακόψει την παροχή πρόσβασης σε συγκεκριμένες σελίδες απ' όπου γίνεται παράνομο downloading περιεχομένου.
Αυτό, όμως, παρουσιάζει προβλήματα, αφενός επειδή οι πάροχοι δηλώνουν συνήθως "απλοί ταχυδρόμοι" και αφετέρου λόγω των δυνατοτήτων που έχουν οι σελίδες αυτές να επανέλθουν. Π.χ., κάτι τέτοιο, για διακοπή πρόσβασης, είχε γίνει το 2012 για δύο σελίδες. Αν, όμως, ο ιδιοκτήτης αυτής της σελίδας αλλάξει το IP του -για παράδειγμα- ή το domain name, μπορεί να επανέλθει, όπως κι έγινε.
Τα Χριστούγεννα του 2014 απορρίφθηκαν αντίστοιχα ασφαλιστικά μέτρα με αυτά που είχαν ισχύσει το 2012. Με άλλα λόγια, το θεσμικό πλαίσιο υπάρχει μεν, αλλά πρακτικές όπως αυτές του three strikes test (ειδοποίηση γι παράνομη πρόσβαση- επίσκεψη στο σπίτι- διακοπή σύνδεσης) που ισχύουν σε άλλες χώρες δεν μπορούν πάντα να εφαρμοστούν, καθώς υπάρχουν και ζητήματα προσβολής ατομικών δικαιωμάτων.