Η πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων (ΠΑΝ) εγκρίθηκε ύστερα από πρόταση της Επιτροπής και πολιτική έκκληση υψηλού επιπέδου από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Φεβρουάριο του 2013 για την καταπολέμηση της άνευ προηγουμένου ανεργίας των νέων, σε ορισμένες περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζήτησε να διατεθούν κονδύλια από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για τη στήριξη των προσπαθειών των κρατών μελών με σκοπό την καταπολέμηση αυτής της τάσης.
Προβλέφθηκε ειδικός προϋπολογισμός για την ΠΑΝ ύψους 3,2 δισ. ευρώ, που δεν απαιτεί συγχρηματοδότηση σε εθνικό επίπεδο. Πρόσθετο ποσό ύψους 3,2 δις. ευρώ θα προέρχεται από κονδύλια του ΕΚΤ προς τα κράτη μέλη για την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020.
Επειδή η πρόκληση είναι πολύ μεγάλη, με περισσότερους από 7 εκατ. νεαρούς Ευρωπαίους εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης, αποφασίστηκε ότι οι πόροι που διατίθενται για την ΠΑΝ θα πρέπει να δεσμευτούν (επίσπευση χορήγησης) κατά τα πρώτα δύο έτη της περιόδου 2014-2020, ώστε να καταστεί δυνατή η ταχεία και ουσιαστική λήψη μέτρων για τους νέους, καθώς και για άμεσα αποτελέσματα.
Κάθε περαιτέρω καθυστέρηση στην εφαρμογή είναι πιθανό να θέσει σε κίνδυνο τις δράσεις που αναλαμβάνονται από τα κράτη μέλη για την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων.
Στους κανόνες για τα επιχειρησιακά προγράμματα του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (EΚΤ), στο πλαίσιο των οποίων προγραμματίζεται η ΠΑΝ, προβλέπεται αρχικό ποσό προχρηματοδότησης ίσο με το 1 % της συνολικής χορήγησης (ή 1,5 % για τα κράτη μέλη που λαμβάνουν οικονομική συνδρομή). Το ποσό αυτό μεταφέρεται αυτόματα μετά την έγκριση κάθε επιχειρησιακού προγράμματος. Στη συνέχεια, οι ενδιάμεσες πληρωμές στα κράτη μέλη μπορούν να γίνουν μόνο ως επιστροφή των δαπανών που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί. Ως συνήθως, οι κυβερνήσεις προχρηματοδοτούν έργα σε εθνικό επίπεδο πριν οι δαπάνες επιστραφούν από τα κονδύλια της ΕΕ.
Το ποσοστό αυτό έχει αποδειχθεί ανεπαρκές για την ΠΑΝ, ιδίως επειδή επισπεύδεται η χορήγηση από τον προϋπολογισμό της ΠΑΝ για το 2014 και το 2015 και θα πρέπει να απορροφηθεί ταχύτερα απ’ ό,τι το ΕΚΤ. Οι δημοσιονομικοί περιορισμοί που αντιμετωπίζουν τα κράτη μέλη και η έλλειψη διαθέσιμης χρηματοδότησης κατά το αρχικό στάδιο της περιόδου προγραμματισμού προκάλεσαν καθυστερήσεις στην εφαρμογή σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Πολλές χώρες ανέφεραν ότι δεν διαθέτουν τον εθνικό προϋπολογισμό που απαιτείται για την προχρηματοδότηση σχεδίων που αφορούν τους.
Ως εκ τούτου, είναι σκόπιμο να καθοριστεί, κατ’ εξαίρεση, με τη σημερινή νομοθετική πρόταση, υψηλότερο ποσοστό προχρηματοδότησης με το ειδικό κονδύλι 3,2 δις. ευρώ το 2015 για την ΠΑΝ, ώστε να εξασφαλιστεί ταχεία διάθεση των πόρων. Η αυξημένη προχρηματοδότηση θα ανέλθει σε περίπου 1 δισ. ευρώ (30 % του ειδικού κονδυλίου) αντί του αρχικού ποσοστού 1-1,5 % του ειδικού κονδυλίου.
Αυτή η αυξημένη προχρηματοδότηση θα έχει τον μέγιστο αντίκτυπο όσον αφορά τη στήριξη των δικαιούχων, στο πλαίσιο του διαθέσιμου προϋπολογισμού.
Όταν η ανάλογη προχρηματοδότηση από την αντίστοιχη στήριξη του ΕΚΤ προστεθεί σ’ αυτό το συνολικό ποσό των 963 εκατ. ευρώ για το ειδικό κονδύλι, η συνολική προχρηματοδότηση που θα λάβουν τα κράτη μέλη το 2015 για την ΠΑΝ θα ανέρχεται σε 996 εκατ. ευρώ, ή σχεδόν 1 δισ. ευρώ. Πρόκειται για σημαντικό ποσό που μπορεί να διατεθεί αμέσως για να στηρίξει την ανάπτυξη των δράσεων που υποστηρίζονται από την ΠΑΝ.
Είναι πολύ σημαντικό να μεταφέρουν τα κράτη μέλη το ποσό της προχρηματοδότησης απευθείας στους δικαιούχους των έργων, ώστε να είναι δυνατή η ταχεία υλοποίηση των μέτρων.
Καταρχάς, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι επισπεύδεται η χορήγηση του ποσού των 6,4 δισ. ευρώ στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας για την απασχόληση των νέων, έτσι ώστε όλα αυτά τα κονδύλια να δεσμευθούν για το 2014 και το 2015 και όχι για την επταετή περίοδο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου. Επιπλέον, οι δαπάνες για έργα στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας για την απασχόληση των νέων είναι επιλέξιμες από την 1η Σεπτεμβρίου 2013. Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να επενδύσουν στην εφαρμογή μέτρων ήδη από το 2013, γνωρίζοντας ότι η Επιτροπή θα είναι σε θέση να τους επιστρέψει τις εν λόγω δαπάνες, μετά την επίσημη έγκριση των σχετικών επίσημων επιχειρησιακών προγραμμάτων και την αποστολή από το κράτος μέλος αίτησης πληρωμής στην Επιτροπή.
Όλα τα μέτρα στο πλαίσιο της ΠΑΝ θα στοχεύουν άμεσα τους νέους.
Τα μέτρα που υποστηρίζονται μέσω της ΠΑΝ ορίζονται στα επιχειρησιακά προγράμματα των κρατών μελών που έχουν εγκριθεί από την Επιτροπή. Καθώς οι ανάγκες σε κάθε περιφέρεια μπορεί να είναι εντελώς διαφορετικές, τα κράτη μέλη/οι περιφέρειες καλύπτουν με τα επιχειρησιακά τους προγράμματα τις υπάρχουσες ανάγκες και εξασφαλίζουν την εφαρμογή των εγγυήσεων για τη νεολαία.
Παραδείγματα μέτρων που απευθύνονται σε κάθε νέο:
Άμεση υποστήριξη για υψηλής ποιότητας περιόδους πρακτικής άσκησης και μαθητείας
Παροχή της πρώτης επαγγελματικής εμπειρίας (τοποθετήσεις για τουλάχιστον 6 μήνες)
Μείωση του μη μισθολογικού κόστους εργασίας
Στοχοθετημένες και σωστά σχεδιασμένες επιδοτήσεις μισθών και προσλήψεων
Μέτρα κινητικότητας για τη σύνδεση δεξιοτήτων και θέσεων εργασίας
Υποστήριξη νέων επιχειρηματιών για την ίδρυση επιχειρήσεων (καθοδήγηση και πρόσβαση σε χρηματοδότηση)
Ποιότητα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης
Προγράμματα δεύτερης ευκαιρίας
Περαιτέρω χρηματοδοτούμενα προγράμματα μπορούν να βοηθήσουν τους νέους να βρουν δουλειά σε ταχέως αναπτυσσόμενους τομείς όπως η ψηφιακή οικονομία. Η ζήτηση για εργαζομένους με ψηφιακές δεξιότητες αυξάνεται κατά περίπου 4% ετησίως. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, έως το 2020 μπορεί να υπάρχουν έως 825 000 κενές θέσεις εργασίας για επαγγελματιών στον τομέα των ΤΠΕ στην Ευρώπη. Η Επιτροπή εργάζεται επί του παρόντος για μια ενιαία ψηφιακή αγορά, η οποία θα δημιουργήσει ακόμη περισσότερες ευκαιρίες για τους Ευρωπαίους: 250 δισ. ευρώ για επιπλέον ανάπτυξη και χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας την επόμενη πενταετία.
Στην Ελλάδα, το πρόγραμμα ΠΑΝ αφορά την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων, κυρίως για τη δημιουργία υψηλής ποιότητας ευκαιριών εκπαίδευσης, την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και τη βιώσιμη απασχόληση για όλους και με στόχο την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Ένα σύνολο μέτρων που υποστηρίζονται από την ΠΑΝ επικεντρώνονται στους νέους ηλικίας από 15 έως 24 ετών μέσω προγραμμάτων μαθητείας, πρακτικής άσκησης, ενεργειών για την απόκτηση εργασιακής εμπειρίας, υποστήριξης της σύστασης νέων επιχειρήσεων και των ολοκληρωμένων δράσεων, με στόχο την επιλογή του κατάλληλου μέτρου. Για τους νέους ηλικίας 24-29 ετών, η ΠΑΝ στηρίζει ειδικά τις ενέργειες με σκοπό την απόκτηση εργασιακής εμπειρίας και ενέργειες υποστήριξης της σύστασης νέων επιχειρήσεων. Τα προτεινόμενα μέτρα της ΠΑΝ αναμένεται να προωθήσουν την απασχόληση, συμπεριλαμβανομένης της αυτοαπασχόλησης, να βελτιώσουν τις δεξιότητες και την εργασιακή εμπειρία των νέων εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης, με σκοπό τη στήριξη της ένταξης ή επανένταξης στην αγορά εργασίας.