Ο υστερικός τρόπος με τον οποίο αντέδρασαν τα γερμανικά ΜΜΕ- και πίσω από αυτά το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών- στην «αποκάλυψη» της Handelsblatt ότι η Κομισιόν με την ΕΚΤ επεξεργάζονται συνωμοτικά σχέδιο για την έκδοση ενός τύπου «ευρωομολόγων» είναι ενδεικτικός της φαιδρότητας, που επικρατεί ακόμη και στην ηγεσία της πανίσχυρης Γερμανίας.
Τα γερμανικά ΜΜΕ περιέγραψαν τους επιτελείς του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών σε «κατάσταση συναγερμού» για την αποτροπή του σχεδίου. Όχι μόνο γιατί ισχύει πάντα το διατυπωμένο από το 2012 δόγμα Μέρκελ «όσο ζω ευρωομόλογα δεν θα υπάρξουν». Αλλά κυρίως γιατί σε αυτό το έγκλημα καθοσιώσεως έχει εμπλακεί η ΕΚΤ. Η γερμανική ηγεσία θεωρεί ότι για μια ακόμη φορά συνέλαβε την ηγεσία της ΕΚΤ κλέπτουσα οπώρας, δηλαδή ότι παραβιάζει τον καταστατικό της ρόλο που εξαντλείται στη άσκηση της νομισματικής πολιτικής. Όπως περίπου επικρίθηκε και για το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, για το οποίο ήδη ο Β. Σόιμπλε σφυρίζει «σήμα λήξης», εν ονόματι της ανόδου του πληθωρισμού.
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου = ΕΚΤ
Η γελοιότητα του πράγματος αποκαλύπτεται από το γεγονός ότι η γερμανική «αποκάλυψη» είναι μια μελέτη που εκπόνησαν τα στελέχη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Συστημικού Κινδύνου και έδωσαν στη δημοσιότητα τον περασμένο Σεπτέμβριο. Με βάση αυτό έγινε και ειδική εκδήλωση τον περασμένο Δεκέμβριο στην έδρα της κεντρικής Τράπεζας της Γαλλίας, στο Παρίσι, παρουσία όλων των κεντρικών τραπεζιτών Ευρωζώνης και Ε.Ε. και με τη συμμετοχή της αφρόκρεμας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Γιατί οι Γερμανοί ξύπνησαν τώρα; Πολλοί οι λόγοι- σε ορισμένους θ’ αναφερθούμε παρακάτω-, αλλά προς το παρόν αντέδρασαν στην πρόθεση της Κομισιόν να περιλάβει την πρόταση στη «Λευκή Βίβλο» για την εμβάθυνση της ΟΝΕ που πρόκειται να παρουσιάσει τον Μάρτιο. Αλλά ακόμη κι αυτό δεν είναι καινούργιο. Η Έκθεση των Πέντε Προέδρων που παρουσιάστηκε τον Ιούνιο του 2015 ως οδικός χάρτης ολοκλήρωσης της Ευρωζώνης το προαναγγέλλει εμμέσως, ζητώντας να ενισχυθεί η «μακροπροληπτική εποπτεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος» και ως προς την έκθεσή του στο δημόσιο χρέος, αξιοποιώντας μεταξύ άλλων τον ρόλο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Συστημικού σε συνέργεια με την ΕΚΤ.
Αλλά τι είναι αυτό το μυστηριώδες Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (ESRB), από τα λιγότερο δημοφιλή ευρωπαϊκά όργανα; Είναι το πρώτο όργανο εποπτείας του χρηματοπιστωτικού συστήματος ως σύνολο, που συγκροτήθηκε στην κορύφωση της κρίσης, το 2010. Στην πράξη δεν είναι παρά ένα είδος «θυγατρικής» της ΕΚΤ- άλλωστε εδρεύει στη Φαρνκφούρτη-, αφού στο Γενικό Συμβούλιό του προεδρεύει ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μ. Ντράγκι και συμμετέχουν σ’ αυτό ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ, οι διοικητές των κεντρικών τραπεζών, ένας εκπρόσωπος της Κομισιόν και πέντε ακόμη εκπρόσωποι αρχών εποπτείας της τραπεζικής, της ασφαλιστικής κ.α. αγορών. Επομένως, το γερμανικό επιχείρημα ότι η ΕΚΤ μπλέκεται καθ’ υπέρβαση του ρόλου της στην επεξεργασία του σχεδίου του ESRB είναι τουλάχιστον ανόητο, αφού οι δυο οργανισμοί σχεδόν ταυτίζονται.
Τα ESBies και το καταφύγιο των γερμανικών ομολόγων
Όσο γι’ αυτό καθ’ αυτό το σχέδιο έκδοσης «ευρωομολόγων», κατά τους εισηγητές του- στελέχη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Συστημικού Κινδύνου συνίσταται στην έκδοση «Ασφαλών Ευρωπαϊκών Ομολόγων» (ESBies) τα οποία συντίθενται από ένα χαρτοφυλάκιο εθνικών ομολόγων των χωρών της Ευρωζώνης βάσει κριτηρίων (του ΑΕΠ, του ποσοστού συμμετοχής στην ΕΚΤ κ.α.) και διατίθενται στην αγορά σε δυο τύπους, τα senior και τα junior (EZBies), σε μια αναλογία 70% προς 30%, με στόχο τα δεύτερα να απορροφούν τους κραδασμούς στις αγορές με μικρές απώλειες σε περίπτωση χρεοκοπίας ή κινδύνου χρεοκοπίας μιας χώρας. Αν και η ιδέα παραπέμπει σε μορφή δομημένων ομολόγων, κατά τους αρχιτέκτονες ελαχιστοποιεί τις ζημιές σε περίπτωση χρεοκοπίας, ιδιαίτερα για τις τράπεζες κατόχους τέτοιων ομολόγων.
Η Γερμανία δεν θα πάθαινε κάποια ιδιαίτερη ζημιά από την εφαρμογή αυτής της τεχνικής λύσης, αν και τα γερμανικά ομόλογα θα έχαναν τη μοναδικότητά τους στην Ευρωζώνη ως ασφαλέστερη επένδυση. Αλλά αυτό ακριβώς δεν θέλει να χάσει η γερμανική ελίτ, που αντιμετωπίζει την ΟΝΕ ως δεξαμενή συσσώρευσης πλεονασμάτων.
Ο καμβάς της γερμανικής στρατηγικής
Επομένως, ακόμη κι αυτή την υπεραντίδρασή της σ’ ένα σχέδιο που κανείς δεν ξέρει αν θα προχωρήσει, πρέπει να την εντάξουμε στον καμβά της γερμανικής στρατηγικής, που σ’ ένα σημαντικό βαθμό περιλαμβάνει και τη στάση της στην τελματωμένη δεύτερη αξιολόγηση. Και στον καμβά αυτό περιλαμβάνονται τα εξής:
- Ο Β. Σόιμπλε και ο σκληρός πυρήνας της γερμανικής πολιτικής και οικονομικής ελίτ δεν θέλουν ούτε ν’ ακούσουν για «ευρωομόλογα» και αμοιβαιοποίηση του χρέους των χωρών της Ευρωζώνης, γιατί θεωρούν το χρέος εργαλείο επιβολής της θεσμοποιημένης (στο Σύμφωνο Σταθερότητας) λιτότητας. Στην ίδια λογική θέλουν με κάθε τρόπο να αποτρέψουν την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης, με τη δημιουργία ευρωπαϊκού ταμείου εγγύησης καταθέσεων.
- Θέλουν να λήξει η ποσοτική χαλάρωση, που είναι μια μορφή ελάφρυνσης του χρέους, και η ΕΚΤ να περιοριστεί αυστηρά στον έλεγχο του πληθωρισμού, άρα ν’ αποτελεί κι αυτή σταθερό μηχανισμό διατήρησης της λιτότητας.
- Μακροπρόθεσμα, θα ήθελαν ο ESM να είναι ο βασικός θεσμός εφαρμογής του Συμφώνου Σταθερότητας και επιτήρησης των οικονομιών, αντί της Κομισιόν. Και σε τελική ανάλυση θα ήθελαν ο ESM- θεσμικά ελεγχόμενος από τα γερμανικά δικαιώματα ψήφου- να είναι το ΔΝΤ της Ευρωζώνης, με όλες τις υπερεξουσίες του, είτε δανείζει κράτη και τράπεζες, είτε όχι. Αυτό είπε ουσιαστικά ο Σόιμπλε, όταν προ δέκα ημερών «του ξέφυγε» το ενδεχόμενο συνέχισης του τρίτου Μνημονίου χωρίς το ΔΝΤ.
- Όμως, η γερμανική ηγεσία αντιλαμβάνεται ότι ο προεκλογικός χρόνος μέχρι το φθινόπωρο δεν είναι κατάλληλος για ν’ ανοίξει η δύσκολη θεσμική συζήτηση για την ολοκλήρωση της Ευρωζώνης. Προληπτικά, λοιπόν, αφενός επιχειρεί να εξουδετερώσει τους σχεδιασμούς της Κομισιόν και της ΕΚΤ, αφετέρου κάνει παντιέρα τη διατήρηση του ΔΝΤ στο ελληνικό Μνημόνιο με κάθε τίμημα. Η διατήρηση της αξιολόγησης σε ένα πολύμηνο τέλμα, μαζί με το παζάρι για το Brexit, ίσως είναι βολικές εξελίξεις για να αποφύγουν οι Μέρκελ και Σόιμπλε τη συζήτηση για τη θεσμική μετεξέλιξη της Ευρωζώνης. Και σ’ αυτό πιθανότατα η ηγεσία του ΔΝΤ, ή ένα τμήμα της, να τους προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες.