Ήταν στα μέσα του περασμένου Γενάρη όταν τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου καλούνταν να συζητήσουν την κατάσταση του κράτους δικαίου και της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα.
Η συζήτηση είχε προκύψει έπειτα από αίτημα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς και του Renew Europe.
Σήμερα - και στη βάση αυτού του απολογισμού - οι ευρωβουλευτές καλούνται να φηφίσουν ένα κείμενο που βασίστηκε στην έκθεση της Ολλανδής ευρωβουλευτή των Φιλελευθέρων Σοφί Ιντ’ Βελντ.
Το κείμενο ολοκληρώνει τη συζήτηση που διεξήχθη στην τελευταία σύνοδο της ολομέλειας κι αναμένεται να επικεντρωθεί στην ελευθερία των μέσων ενημέρωσης (συμπεριλαμβανομένης της παρακολούθησης και της χρήσης κατασκοπευτικού λογισμικού κατά δημοσιογράφων και πολιτικών προσώπων) και στην ασφάλεια των δημοσιογράφων - ιδίως υπό το πρίσμα της έλλειψης προόδου στην έρευνα για τη δολοφονία του Γιώργου Καραϊβάζ το 2021.
Υπενθυμίζεται πως το προσχέδιο της έκθεσης για την κατάσταση του κράτους δικαίου στην ΕΕ το 2023 - το οποίο εγκρίθηκε από την Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών την Τρίτη 23 Ιανουαρίου - παρουσιάζει μια ανησυχητική εικόνα για την κατάσταση των ευρωπαϊκών αξιών, ενώ σε αυτό υπάρχουν ξεκάθαρες αναφορές και στην Ελλάδα.
Πιο συγκεκριμένα σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, επισημαίνονται οι πρόσφατες εξελίξεις σχετικά με τον πλουραλισμό και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, καθώς και την ελλειπή προστασία των δημοσιογράφων από απειλές, αγωγές SLAPPs και κακόβουλο λογισμικό. Την ίδια ώρα καταγράφεται υπερβολική χρήση βίας από την αστυνομία, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις δολοφονίες τριών νεαρών Ρομά μέσα σε διάστημα μόλις λίγων μηνών.
Τον περασμένο Μάρτιο, παράλληλα, αντιπροσωπεία της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών του Κοινοβουλίου έκανε λόγο για πολύ σοβαρές απειλές για το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα - κι αυτό παρότι η χώρα διαθέτει ένα σταθερό θεσμικό και νομικό πλαίσιο, μια ενεργή κοινωνία των πολιτών και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης.
«Οι έλεγχοι και οι διαδικαστικές εγγυήσεις - που είναι απαραίτητα για για μια ισχυρή δημοκρατία - δέχονται ισχυρές πιέσεις», έγραφαν τότε. «Ο έλεγχος από εξειδικευμένα όργανα και από τον ελεύθερο Τύπο έχει αποδυναμωθεί, η δικαιοσύνη είναι εξαιρετικά αργή και αναποτελεσματική, οδηγώντας σε μια κουλτούρα ατιμωρησίας. Η διαφθορά διαβρώνει τις δημόσιες υπηρεσίες και τα δημόσια αγαθά. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών δέχονται τεράστια πίεση».
Μόλις πριν λίγες ημέρες, άλλωστε, η Ελλάδα κατέγραψε στον Δείκτη Διαφθοράς για το 2023 το «θλιβερό» σκορ των 49/100 - καταλαμβάνοντας την 24η θέση ανάμεσα στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και την 59η μεταξύ 180 κρατών, ανάμεσα στις χώρες με «σοβαρά προβλήματα διαφθοράς».
Επιστολή «κόλαφος» στην Φον ντερ Λάιεν: «Σκάνδαλα, κυβερνητικές παρεμβάσεις και εκδικητική δικαιοσύνη στην Ελλάδα»
Αξίζει να σημειωθεί πως μόλις χθες, με επιστολή τους προς την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, 17 οργανώσεις και δημοσιογραφικοί φορείς - μεταξύ των οποίων το HRW, το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και οι RSF - κάλεσαν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει δράση για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα.
Εμείς, οι υπογράφουσες 17 οργανώσεις που παρακολουθούμε και υπερασπιζόμαστε ενεργά το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ευρώπη, σας γράφουμε για να εκφράσουμε την έντονη ανησυχία μας για τη συνεχιζόμενη επιδείνωση του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ελλάδα.
Μεταξύ των πλέον σοβαρών και επίμονων παραβιάσεων των συμβατικών υποχρεώσεων της ΕΕ για το κράτος δικαίου περιλαμβάνεται ένα μεγάλο σκάνδαλο παρακολούθησης που βρίσκεται σε εξέλιξη, κυβερνητικές παρεμβάσεις στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, καταχρηστικές αγωγές κατά δημοσιογράφων και ακτιβιστών και ένα συνολικά ανασφαλές περιβάλλον εργασίας για τους δημοσιογράφους, συμπεριλαμβανομένων δύο ανεξιχνίαστων δολοφονιών δημοσιογράφων.
Επιπλέον, υπό την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης έχει χρησιμοποιηθεί για την άσκηση απειλών εις βάρος ομάδων της κοινωνίας των πολιτών και ακτιβιστών.
Σε άλλο σημείο πάλι τονίζεται:
Παρά την επιδείνωση του κλίματος για τον ανεξάρτητο Τύπο και την κοινωνία των πολιτών στην Ελλάδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό σιωπηλή ή αδρανής στην προσπάθειά της να θέσει την ελληνική κυβέρνηση προ των ευθυνών της.
Η Επιτροπή, μεταξύ άλλων στην έκθεσή της για το Κράτος Δικαίου 2023, εξέφρασε ανησυχίες για την κατάσταση των δημοσιογράφων και της κοινωνίας των πολιτών, αλλά με λύπη διαπιστώνουμε πως ούτε η έκθεση ούτε οι σχετικές δηλώσεις της Επιτροπής για την Ελλάδα αντικατοπτρίζουν τη σοβαρότητα της κατάστασης.
Καταλήγοντας στην επιστολή τους, οι οργανώσεις μάλιστα κάλεσαν την Κομισιόν να:
• Ερευνήσει πλήρως τις καταγγελίες με στόχο να ζητήσει ξεκάθαρη και αποτελεσματική δράση, ανοιχτά και δημόσια, από τις ελληνικές αρχές.
• Στην έκθεση του 2024 για το Κράτος Δικαίου να καταγράψει μια καθαρή και λεπτομερή εικόνα για την επιδείνωση της κατάστασης του κράτους δικαίου με μετρήσιμες, συγκεκριμένες και χρονικά προσδιορισμένες συστάσεις προς τις αρχές.
• Να προβεί σε ακριβή και αμερόληπτη αξιολόγηση για το πώς η παραβίαση από την Ελλάδα των κανόνων για το κράτος δικαίο θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα το «πάγωμα» των κονδυλίων της ΕΕ προς τη χώρα.