Βασικός άξονας του νομοσχεδίου είναι η πολεοδομική οργάνωση του χώρου για να διευκολυνθεί μία στροφή στην Περιφέρεια. Παράλληλα προωθείται ένα νέο μοντέλο ήπιας οικιστικής ανάπτυξης με περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά, λαμβάνοντας υπόψη το σύνολο της εθνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Η τάση επιστροφής στην περιφέρεια είναι έντονη, ενώ ταυτόχρονα παρατηρείται και μία στροφή στην πρωτογενή παραγωγή που μπορεί να υλοποιηθεί μόνο στην περιφέρεια. Όπως αναφέρει το ΥΠΕΚΑ ,αυτό είναι άλλωστε ανάγκη και της εθνικής οικονομίας, τόσο μεσοπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Για να υλοποιηθούν όμως οργανωμένα και αποτελεσματικά σε πολεοδομικό επίπεδο αυτές οι τάσεις, η Πολιτεία οφείλει να οργανώσει το χώρο και να δημιουργήσει προϋποθέσεις αναζωογόνησης της υπαίθρου.
Με το σχέδιο νόμου που παρουσιάσε ο Αναπληρωτής Υπουργός ΠΕΚΑ Νίκος Ταγαράς αυτά ακριβώς υπηρετούνται και καθιερώνεται ένα νέο, αποτελεσματικό και γρήγορο μοντέλο πολεοδόμησης περιοχών και αναθέρμανσης της οικονομικής ζωής σε μικρούς και εγκαταλελειμμένους οικισμούς της χώρας. Το ζήτημα της ιδιωτικής πολεοδόμησης και των οικοδομικών συνεταιρισμών είναι ένα σύνθετο ζήτημα, όπως αναφέρει συχνά ο Αναπληρωτής Υπουργός ΠΕΚΑ Νίκος Ταγαράς. Επί τέσσερις τουλάχιστον δεκαετίες δεν έχει βρεθεί αποτελεσματική λύση.
Σύμφωνα με το ΥΠΕΚΑ το σχέδιο νόμου είναι ένα ουσιαστικό βήμα στην κατεύθυνση της επίλυσης του προβλήματος, για όσους οικοδομικούς συνεταιρισμούς έχουν τις νόμιμες προϋποθέσεις ή έχουν ήδη δικαιωθεί από τα δικαστήρια. Ακολουθεί σύντομα το νομοθέτημα για τη λειτουργία της Τράπεζας γης που αποτελεί ένα νέο θεσμό, ο οποίος θεσμοθετήθηκε με το νόμο 4178/2013, και θα αποτελέσει βασικό περιβαλλοντικό και πολεοδομικό εργαλείο αντικειμενικής και ηλεκτρονικής οργάνωσης της λειτουργίας της (υπό δημιουργία) αγοράς δικαιωμάτων δόμησης.
Πάνω από 100.000 στρέμματα υπολογίζεται ότι είναι η έκταση που κατέχουν οι συνεταιρισμοί στην περιοχή της Αττικής και περί τα 50.000 στρέμματα μόνο στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκης.
Διαφορετική διαδικασία θα ακολουθηθεί για τους συνεταιρισμούς που δεν έχουν εγκεκριμένο ρυμοτομικό προ του 1975 για τους οποίους προβλέπεται η ανταλλαγή με άλλες δημόσιες εκτάσεις μέσα από νέα εργαλεία και τις δυνατότητες μεταφοράς συντελεστή δόμησης που δίνει η Τράπεζα Γης, η λειτουργία της οποίας θα εξειδικευτεί το Φθινόπωρο.
Για την κατηγορία αυτή προβλέπεται η μετακόμισή των δικαιωμάτων των συνεταιρισμών κοντά σε εγκαταλελειμμένους οικισμούς ή οικισμούς με φθίνοντα πληθυσμό στην Ηπειρωτική χώρα που σε όλη την επικράτεια υπολογίζονται περίπου σε 8.000 (από 0 κατοίκους και κάτω από 150). Στους οικισμούς αυτούς οι οικοδομικοί συνεταιρισμοί θα μπορούν να χτίσουν σε απόσταση μέχρι τρία χιλιόμετρα με τις περιοχές να υποδεικνύονται από τους οικείους δήμους.
Η χρήση θα είναι μόνο κατοικία καθώς εμπορικές και άλλες δραστηριότητες θα κατευθύνονται εντός του εγκαταλελειμμένου οικισμού ώστε να τον αναζωογονούν και να δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας. Σύμφωνα με τον κ. Ταγαρά κάθε πολεοδόμηση θα συνοδεύεται με Προεδρικό Διάταγμα που θα υπόκεινται στην κρίση και τον έλεγχο του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Τι λέει το ΥΠΕΚΑ για τις αλλαγές που φέρνει το νομοσχέδιο\
Δίνεται προοπτική λύσης σε ένα σύνθετο πρόβλημα που ταλαιπωρεί εκατοντάδες χιλιάδες συμπολίτες μας επί 40 και πλέον χρόνια.
• Αυξάνεται το περιβαλλοντικό ισοζύγιο εκεί που υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη. Στα μεγάλα αστικά κέντρα δηλαδή, όπου υπάρχει ήδη έντονη πολεοδομική επιβάρυνση, δίνεται η δυνατότητα στο κράτος να πάρει, στο πλαίσιο ανταλλαγής, ιδιωτικές εκτάσεις και να τις αποδώσει στο κοινωνικό σύνολο ως νέο δάσος και ως χώρους πρασίνου.
• Δίνεται έμφαση στο περιβάλλον και στο περιβαλλοντικό όφελος των πολιτών. Δίνονται νέες, μη προστατευόμενες, εκτάσεις στους πολίτες για αξιοποίηση, ενώ ταυτόχρονα το δημόσιο αποκομίζει νέες δασωμένες και αναδασωμένες εκτάσεις. Η τοπική αυτοδιοίκηση αποκτά νέους χώρους πρασίνου ενώ δίνονται ειδικά πολεοδομικά κίνητρα με περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά (μεγάλοι ελεύθεροι χώροι, μείωση οδικών δικτύων, δημιουργία έργων υποδομής – δίκτυα και βιολογικοί καθαρισμοί).
• Ενισχύονται οι μικροί και εγκαταλελειμμένοι οικισμοί στην περιφέρεια. Με αυτόν τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα να αναζωογονηθεί η κοινωνία και η οικονομία σε όλη τη χώρα, παρέχονται νέες ευκαιρίες διαβίωσης έξω από τα αστικά κέντρα, παρέχονται νέες δυνατότητες εργασίας, αξιοποιούνται δημόσιες επενδύσεις και υποδομές που έχει φτιάξει το κράτος στην περιφέρεια και σήμερα παρακμάζουν μένοντας αναξιοποίητες.
• Καθιερώνονται τα Ειδικά Σχέδια Περιβαλλοντικής Αναβάθμισης και Ανάπτυξης (ΕΣ.ΠΕΡ.Α.Α) για τη χωροθέτηση και πολεοδόμηση των περιοχών πέριξ των μικρών και εγκαταλελειμμένων οικισμών
• Καθορίζονται οι λεπτομέρειες εφαρμογής και δίνονται λύσεις σε χρόνια προβλήματα οικοδομικών συνεταιρισμών, οι οποίοι έχουν ξεκάθαρο ιδιοκτησιακό καθεστώς αλλά δεν μπορούν να πολεοδομηθούν ποτέ με βάση τη νομολογία του ΣτΕ, παρότι το κράτος τους είχε δημιουργήσει, θεσμικά, την πεποίθηση ότι θα αποκατασταθούν οικιστικά. Τώρα προβλέπουμε τη διαδικασία ανταλλαγής αυτών των εκτάσεων με άλλες που θα μπορούν να πολεοδομηθούν (ή ακόμη και με νέα έτοιμες, πολεοδομημένες εκτάσεις) δίπλα σε μικρούς και εγκαταλελειμμένους οικισμούς. Με το σχέδιο νόμου προβλέπεται η ελεγχόμενη και οργανωμένη οικιστική ανάπτυξη (αποκλειστικά κατοικίες) δίπλα σε υπάρχοντες οικισμούς.
• Με τις προτεινόμενες διατάξεις ορίζονται οι περιοχές προς πολεοδόμηση κατόπιν αιτήματος (τοπική αυτοδιοίκηση, δασικές υπηρεσίες, Ελληνικό Δημόσιο) και δημιουργούνται ζώνες υποδοχής συντελεστή δόμησης. Οι ζώνες τοποθετούνται δίπλα σε υπάρχοντες οικισμούς οι οποίοι όμως είναι μικροί ή εγκαταλελειμμένοι, δίνοντας ζωή σε φθίνοντες οικισμούς. Παράλληλα οι υπάρχοντες οικισμοί αναβαθμίζονται και ταυτόχρονα καλύπτονται οι απαιτήσεις για ύπαρξη πολεοδομικού σχεδιασμού.
• Αναδεικνύονται περιουσιακά δικαιώματα των πολιτών (όπως τα μερίδια των οικοδομικών συνεταιρισμών) που είναι χαμένα και ανενεργά και μπορούν πλέον να αποκτήσουν αξία.
• Η λύση που δίνεται αφορά μόνο τους οικοδομικούς συνεταιρισμούς που έχουν ξεκάθαρο ιδιοκτησιακό καθεστώς.
• Η πολιτεία φροντίζει να προσαρμοστεί τόσο στις τελευταίες αποφάσεις του ΣτΕ όσο και στις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που αξιώνουν αποζημίωση όσων πολιτών δεν μπορούν να αξιοποιήσουν αυτά τα περιουσιακά τους δικαιώματα.
• Ενσωματώνεται η νομολογία του ΣτΕ για επιμέρους ζητήματα οικοδομικών συνεταιρισμών
• Προάγεται, στο πλαίσιο των συνταγματικών επιταγών, η προστασία του περιβάλλοντος. Εκεί που χωροθετούνται περιοχές υπάρχουν αυστηροί περιβαλλοντικοί όροι. Το νέο πλαίσιο ιδιωτικής πολεοδόμησης εφαρμόζεται μόνο με αυστηρά περιβαλλοντικά κριτήρια. Δεν γίνεται καμία έκπτωση στην περιβαλλοντική προστασία. Δεν χωροθετούνται περιοχές σε δάση, αιγιαλό, αρχαιολογικούς χώρους, κατ’ απόλυτη προσαρμογή στις διατάξεις του Συντάγματος.
• Επιλύεται το χρόνιο πρόβλημα των οικοδομικών συνεταιρισμών στη Ζώνη Αστικού Αναδασμού του Πικερμίου, όπου το κράτος κερδίζει ιδιοκτησιακά δασωμένες και αναδασωμένες περιοχές, που σήμερα προστατεύονται από τη νομοθεσία αλλά είναι εγκαταλελειμμένες, και αυξάνεται το ισοζύγιο πρασίνου στην περιοχή, ενώ ταυτόχρονα οι οικοδομικοί συνεταιρισμοί – και ο ΑΟΟΑ – μπορούν να πολεοδομήσουν στις «καθαρές» πολεοδομικά εκτάσεις που κατέχουν.