Σύμφωνα με την έκθεση, τα παιδιά παραµένουν για µεγάλο χρονικό διάστηµα στα ιδρύµατα (σχεδόν για 7 χρόνια κατά µέσο όρο), συχνά δεν διασφαλίζονται τα δικαιώµατά τους στη φροντίδα, την ενηµέρωση, τη συµµετοχή και την έκφραση γνώµης, ενώ σε ορισµένες περιπτώσεις έχουν αναφερθεί περιστατικά παραµέλησης ή κακοποίησης, που σχετίζονται µε την ανεπάρκεια του προσωπικού και την πληµµελή εποπτεία των παιδιών.
Ακριβής αριθμός των παιδιών που φιλοξενούνται σε ιδρύματα δεν υπάρχει, καθώς το αρμόδιο υπουργείο (Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας) δεν διαθέτει επίσημα συγκεντρωτικά στοιχεία. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Συνηγόρου, υπολογίζονται σε 3.000, εκ των οποίων 1.000 σε δημόσια και 2.000 σε ιδιωτικά και εκκλησιαστικά.
Βασικό πρόβληµα στο σύστηµα εξω-οικογενειακής φροντίδας στη χώρα µας, κατά την εκτίµηση του Συνηγόρου, αποτελεί η απουσία ελάχιστων εθνικών προδιαγραφών λειτουργίας των ιδρυµάτων παιδικής προστασίας, τόσο του δηµόσιου όσο και του ιδιωτικού τοµέα, καθώς και ενός Κώδικα ∆εοντολογίας ο οποίος να καθορίζει ενιαίες προδιαγραφές πρακτικής.
Αρκετά ιδρύµατα ιδιωτικού δικαίου λειτουργούν χωρίς άδεια, καθώς ακόµη και αρµόδιες για την έκδοση αδειών υπηρεσίες των δήµων δηλώνουν αδυναµία να προβούν στην έκδοσή τους, επικαλούµενες νοµικά κενά.
Οι διαδικασίες αδειοδότησης και πιστοποίησης όπως και οι ισχύοντες µηχανισµοί εποπτείας και ελέγχου των ιδρυµάτων παρουσιάζουν σηµαντικά ελλείµµατα, τα οποία χρήζουν της άµεσης προσοχής της Πολιτείας για τη διασφάλιση της ποιότητας των παρεχόµενων υπηρεσιών και των δικαιωµάτων των ενδιαφερόµενων ανηλίκων.
Παρατηρείται επίσης ελλιπής στελέχωση στη µεγάλη πλειονότητα των ιδρυµάτων τόσο του δηµόσιου όσο και του ιδιωτικού τοµέα, η οποία έχει επιδεινωθεί από την τρέχουσα οικονοµική συγκυρία και την αδυναµία πραγµατοποίησης προσλήψεων. Αρκετά ιδρύµατα δεν διαθέτουν ούτε καν έναν κοινωνικό λειτουργό, ενώ σε πολλές περιπτώσεις οι εργαζόµενοι δεν λαµβάνουν καµία κατάρτιση ή επιµόρφωση όσον αφορά τη φροντίδα και τις ανάγκες ευάλωτων παιδιών.
Η χώρα δεν διαθέτει σύστημα διασφάλισης της προσωπικής καταλληλότητας ατόµων που εργάζονται µε παιδιά, µε αποτέλεσµα να παρατηρούνται περιπτώσεις όπου σε µονάδες παιδικής προστασίας απασχολούνται πρόσωπα ακατάλληλα για το ρόλο αυτό.
Στην έκθεση τονίζεται ακόμα ότι στις ανεπτυγµένες ευρωπαϊκές χώρες, τα παραδοσιακά ιδρύµατα παιδικής προστασίας έχουν πλέον καταργηθεί και έχουν αντικατασταθεί από µικρές µονάδες οικογενειακού τύπου, ή µονάδες µε θεραπευτικό προσανατολισµό για παιδιά και εφήβους µε συναισθηµατικές ή συµπεριφορικές δυσκολίες. Η εισαγωγή σε ίδρυµα αντιµετωπίζεται ως έσχατη λύση, καθώς πάγια πολιτική είναι η προσπάθεια τοποθέτησης των παιδιών –ιδίως µικρής ηλικίας– σε ανάδοχες οικογένειες, ενώ, σε κάθε περίπτωση, επιδιώκεται ο περιορισµός στο ελάχιστο της διάρκειας παραµονής στα ιδρύµατα των παιδιών που εισάγονται σε αυτά.
Στη χώρα µας, αντιθέτως, η τοποθέτηση παιδιών που αποµακρύνονται από την οικογένειά τους σε ιδρύµατα, αποτελεί κατά κανόνα την πρώτη και συνήθως τη µοναδική λύση που εξετάζεται. Η παραµονή τους σε αυτά είναι συχνά µακροχρόνια, καθώς δεν λειτουργούν προγράµµατα αναδοχής ή υιοθεσίας ούτε διερευνάται ενεργά η δυνατότητα επιστροφής στην οικογένειά τους. Υπολογίζεται ότι σε ανάδοχες οικογένειες οδηγούνται μόλις 20-30 παιδιά ετησίως.
Στην έκθεσή του, µεταξύ άλλων, ο Συνήγορος προτείνει να θεσπιστούν προδιαγραφές ποιότητας για τη λειτουργία των µονάδων παιδικής προστασίας τόσο του δηµόσιου όσο και του ιδιωτικού τοµέα, µε ενιαίο πλαίσιο κανόνων, δικαιωµάτων και υποχρεώσεων για θέµατα καθηµερινής ζωής των φιλοξενούµενων παιδιών, και να ενεργοποιηθεί το ταχύτερο δυνατό το Εθνικό Μητρώο Παιδικής Προστασίας στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
Επισηµαίνεται ακόµη η ανάγκη υποστήριξης των νεαρών ενηλίκων που αποχωρούν από ιδρύµατα, και µέριµνας για σύσταση δοµών υποστηριζόµενης διαβίωσης για νεαρούς ενηλίκους µε ελαφρές ή σοβαρές αναπηρίες, προκειµένου να µπορέσουν να ζήσουν ανεξάρτητα στην κοινότητα.
Η έκθεση θα παρουσιαστεί σε εκδήλωση που διοργανώνει ο Συνήγορος του Πολίτη, µε θέµα «Σε αναζήτηση της φροντίδας και της συµµετοχής: Τα δικαιώµατα των παιδιών που ζουν στα ιδρύµατα» τη Δευτέρα 23 Νοεμβρίου, από τις 9:30 έως τις 13:30, στο Πνευµατικό Κέντρο του δήµου Αθηναίων (αµφιθέατρο «Αντώνης Τρίτσης»). Έχουν προσκληθεί να συµµετάσχουν εκπρόσωποι φορέων της πολιτείας, δηµοσίων και ιδιωτικών ιδρυµάτων παιδικής προστασίας και άλλοι επαγγελµατίες του χώρου, και είναι ανοικτή στο κοινό.