Ειδικά σε περιόδους οικονομικής ύφεσης, υψηλής ανεργίας, μείωσης των μισθών και χαμηλής συνταξιοδοτικής προσδοκίας παρατηρείται διόγκωση της αδήλωτης εργασίας.
Η τοποθέτηση αυτή προέρχεται από τον ΓΓ της ΓΣΕΕ κ. Νίκο Κιουτσούκη, ο οποίος στην παρέμβασή του, κατά τη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε σήμερα μεταξύ της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO), της κυβέρνησης και των κοινωνικών εταίρων, τόνισε ότι η καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας πρέπει «να αποτελέσει πρώτιστη προτεραιότητα και σημείο αιχμής κάθε συντεταγμένης προσπάθειας επανόδου της χώρας στην ανάπτυξη με όρους δημοσιονομικής αποτελεσματικότητας, επαναρρύθμισης της αγοράς εργασίας, διαμόρφωσης ενός υγιούς επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Απαιτείται, λοιπόν, ένα ολιστικό, συγκροτημένο και συνεκτικό Σχέδιο Δράσης με θετικά μέτρα και προσαρμοσμένη ενσωμάτωση πρακτικών ανεπτυγμένων χωρών, που θα καθιστούν ελκυστική τη νομιμότητα, “ξεριζώνοντας” οριστικά νοσηρές νοοτροπίες παραβατικότητας».
Ο ΓΓ της ΓΣΕΕ επισήμανε ότι «όσο ο κατώτατος μισθός θα είναι σε τόσο χαμηλά επίπεδα, 586 ευρώ μικτά για τους νέους πάνω των 25 ετών και 510 ευρώ για νέους κάτω των 25 ετών, όσο ο μισθός στους μερικώς απασχολούμενους με 4ωρη απασχόληση φθάνει στα 245 ευρώ άρα λιγότερα από το πενιχρό επίδομα ανεργίας των 360 ευρώ που δίδεται για έναν μόλις χρόνο, όταν οι νέες συμβάσεις αποτελούν κατά 73% τις συμβάσεις μερικής απασχόλησης και ελαστικών μορφών απασχόλησης είναι αδύνατο πρακτικά να σταματήσει η παρανομία των αδήλωτων εργαζομένων». Γι' αυτό ο κ. Κιουτσούκης επανέλαβε την φράση του προέδρου την Κομισόν του κ. Γιούνκερ ότι "σύμβαση εργασίας είναι μόνον η σύμβαση πλήρους απασχόλησης".
Κατά τον κ. Κιουτσούκη «η πλήρως ανασφάλιστη απασχόληση, η μερική εισφοροαποφυγή, η μη δηλωμένη υπερεργασία ή υπερωρία και η «ψευδοαυτοαπασχόληση» (μπλοκάκι) είναι, μεταξύ άλλων, όψεις της αδήλωτης εργασίας».
Η αδήλωτη εργασία προκαλεί:
- Απώλεια κρίσιμων φορολογικών εσόδων και πολύτιμων εισφορών από το Ασφαλιστικό Σύστημα υπονομεύοντας τη βιωσιμότητα και επάρκειά του με συνεπακόλουθη επιβάρυνση του Κρατικού Προϋπολογισμού.
- Νοθεία στον υγιή ανταγωνισμό και αλλοίωση της λειτουργίας της πραγματικής οικονομίας τιμωρώντας την υπεύθυνη επιχειρηματικότητα.
- Βίαιη αποδυνάμωση της εργατικής προστασίας και δικαιοσύνης και συνύπαρξη πολλές φορές και με καταστάσεις πλημμελούς τήρησης των κανόνων υγείας και ασφάλειας.
- Στέρηση πόρων και αποπροσανατολισμός του Κράτους Πρόνοιας καθώς οι κοινωνικές δαπάνες δεν κατευθύνονται σε αυτούς που έχουν πραγματικά μεγαλύτερη ανάγκη (π.χ. καταβολή επιδομάτων ανεργίας ή κοινωνικών βοηθημάτων).
- Τροφοδότηση της παραοικονομίας μετακυλώντας το «βάρος» της χωρίς τέλος δυστυχώς δημοσιονομικής προσαρμογής στους συνεπείς φορολογουμένους.
Ο κ. Κιουτσούκης κωδικοποιεί το Σχέδιο Δράσης για την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας στα παρακάτω μέτρα:
- Σαφής προσδιορισμός (ορισμός) της έννοιας της αδήλωτης εργασίας ώστε να αντιμετωπίζονται στοχευμένα όλες οι μορφές και εκδοχές της. Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει ορισμός της αδήλωτης εργασία με βάση εθνικές ιδιαιτερότητες και χαρακτηριστικά.
- Ενδυνάμωση, λειτουργική αναβάθμιση, υλικοτεχνική ενίσχυση γραφειοκρατική αποσυμφόρηση και γεωγραφική αναδιοργάνωση του Σ.Επ.Ε. σε περιοχές με σωρευμένη παραγωγική δραστηριότητα κλάδων υψηλής παραβατικότητας, με σκοπό τη μέγιστη δυνατή γεωγραφική, κλαδική και επαγγελματική ελεγκτική κάλυψη.
- Περαιτέρω αξιοποίηση του συστήματος «ΕΡΓΑΝΗ».
- Διαλειτουργικότητα Πληροφοριακών Συστημάτων των συναρμόδιων φορέων Σ.Επ.Ε., ΙΚΑ (ΕΥΠΕΑ) και ΟΑΕΔ, αλλά και άλλων δομών όπως π.χ. Εφορείες προκειμένου να συγκροτηθεί μια πλήρως αξιοποιήσιμη ειδική βάση ηλεκτρονικών δεδομένων παραβατικότητας.
- Ανάδειξη και περαιτέρω αξιοποίηση του «Λευκού Ασφαλιστικού Μητρώου Επιχειρήσεων».
- Επιβράβευση των σύννομων και συνεπών επιχειρήσεων (ειδικά σε επιχειρήσεις εντάσεως εργασίας) με τη διερεύνηση δέσμης φορολογικών και ασφαλιστικών κινήτρων, την προτεραιότητά τους στην επιδότηση νέων θέσεων εργασίας, σε προγράμματα –μέσω ΕΣΠΑ– κατάρτισης του εργατικού τους δυναμικού ή πρακτικής άσκησης και μαθητείας, την προνομιακή πρόσβαση σε μικροπιστώσεις (microfinance) κ.ά.
- Εκσυγχρονισμός του υφιστάμενου πλαισίου διοικητικών κυρώσεων (προστίμων) σε περίπτωση εύρεσης αδήλωτων εργαζομένων με γνώμονα και το σχετικό ιστορικό τους. Αναπροσαρμογή προς τα κάτω του υπάρχοντος προστίμου, κλιμάκωσή του ανάλογα με την προγενέστερη παραβατικότητα και βάσει αντικειμενικών κριτηρίων για την αποφυγή καταστάσεων «εξόντωσης» επιχειρήσεων. Η μείωση του προστίμου μπορεί να συνδυαστεί με δέσμευση της επιχείρησης για τουλάχιστον διετή απασχόληση του αδήλωτου εργαζόμενου.
- Ενθάρρυνση και προώθηση της συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων με τη σύσταση μεικτών κλιμακίων ελέγχου (εργοδότες-εργαζόμενοι) για την περιφρούρηση της νομιμότητας στους κλάδους της δραστηριότητάς τους.
- Συγκρότηση και αξιοποίηση ενός εμπλουτισμένου Μητρώου Παραβατικότητας που μέσα από μια μεθοδολογία «ανάλυσης κινδύνων» (riskanalysis) θα συμβάλλει στην αποτελεσματική στόχευση των ελέγχων.
- Ενδυνάμωση των συνεργειών με την Οικονομική Αστυνομία για τη διενέργεια ελέγχων σε δύσκολα προσβάσιμες περιοχές ή επιχειρήσεις.
- Κατάρτιση ειδικού επιχειρησιακού σχεδίου ελέγχων κατά τη θερινή περίοδο.
- Θεσμοθέτηση ενδεδειγμένου αριθμού προσωπικού στις επιχειρήσεις (ελάχιστος αριθμός εργαζομένων) ή θέσπισης αντικειμενικών τεκμηρίων για την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας σε ειδικότητες υψηλού κινδύνου.
- Επικέντρωση στο «Εργόσημο» ως μέτρο ασφαλιστικής κάλυψης μόνο συγκεκριμένων κατηγοριών εργαζομένων (μη σταθερή, ευκαιριακή, περιστασιακή απασχόληση) και αποτροπή της επέκτασής του ως υποκατάσταση του κύριου μοντέλου ασφάλισης.
- Επανεξέταση του ισχύοντος πλαισίου απασχόλησης (ώρες ή ημέρες ανά μήνα) των ανέργων χωρίς να χάνουν την ιδιότητα της ανεργίας και ότι απορρέει από αυτήν, με δεδομένο ότι υπάρχει ισχυρή διασύνδεση ανεργίας και ανασφάλιστης εργασίας.
- Εφαρμογή του συστήματος της «κάρτας εργασίας» σε επιχειρήσεις κλάδων που εμφανίζουν αποδεδειγμένα μεγαλύτερη παραβατικότητα με παράλληλη παροχή κινήτρων «έκπτωσης» ασφαλιστικών εισφορών.