Μετά την ευρεία συζήτηση που πραγματοποιήθηκε σ' ολόκληρη την Ευρώπη σχετικά με το μέλλον της (#FutureofEurope), συζήτηση στην οποία συμμετείχαν οι πολίτες, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα εθνικά κοινοβούλια, οι τοπικές και περιφερειακές αρχές, καθώς και η κοινωνία των πολιτών γενικότερα, ο πρόεδρος θα προωθήσει αυτές τις ιδέες, ενώ παράλληλα θα καταθέσει τις προσωπικές του απόψεις για το μέλλον της Ευρώπης και θα καθορίσει τις προτεραιότητές του για το επόμενο έτος.
Κάθε χρόνο, τον Σεπτέμβριο, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εκφωνεί ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον λόγο του για την κατάσταση της Ένωσης. Στον λόγο αυτό, προβαίνει σε απολογισμό των ενεργειών που ολοκληρώθηκαν και παρουσιάζει τις προτεραιότητες για το επόμενο έτος. Επίσης, ο πρόεδρος προσδιορίζει τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή θα χειριστεί τις επιτακτικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Μετά την ομιλία ακολουθεί συζήτηση στην ολομέλεια. Αυτό δίνει το εναρκτήριο λάκτισμα στον διάλογο με το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για την κατάρτιση του προγράμματος εργασίας της Επιτροπής για το επόμενο έτος.
Η ομιλία για την κατάσταση της Ένωσης, που θεμελιώνεται στη Συνθήκη της Λισαβόνας, προβλέπεται στη συμφωνία-πλαίσιο του 2010 για τις σχέσεις μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία προβλέπει επίσης ότι ο πρόεδρος της Επιτροπής αποστέλλει δήλωση προθέσεων στον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στην προεδρία του Συμβουλίου. Στη δήλωση προθέσεων περιγράφονται λεπτομερώς οι ενέργειες που σκοπεύει να αναλάβει η Επιτροπή μέσω νομοθετικών και άλλων πρωτοβουλιών έως τα τέλη του επόμενου έτους (εν προκειμένω, του 2018).