Στη διαδικασία επιβολής κυρώσεων σε Ισπανία και Πορτογαλία προχωρά η Κομισιόν μέχρι το τέλος του μήνα, σύμφωνα με την εισήγησή της που πήρε το πράσινο φως από το Συμβούλιο Οικονομικών Υποθέσεων της Ε.Ε., το Ecofin.
Οι διαρροές περί εντολών Τσίπρα για σθεναρή υποστήριξη των δύο χωρών από τον υπουργό Οικονομικών Ευκλείδη Τσακαλώτο φαίνεται ότι εξαντλήθηκαν σε μια ακαδημαϊκού χαρακτήρα συζήτηση περί «αύξησης των δημοσιονομικών περιθωρίων για τις χώρες της Ευρωζώνης, ώστε να αυξηθεί η ζήτηση», συζήτηση που διεξήχθη τόσο δημόσια, στο πλαίσιο ειδικής συνεδρίασης της αντίστοιχης επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όσο και στο πλαίσιο της συνεδρίασης του Eurogroup προχθές και του Ecofin χτες το απόγευμα.
Ήδη άλλωστε από προχτές, ο πρόεδρος του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ έκανε λόγο για «ομόφωνη» θέση των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης υπέρ της πλήρους εφαρμογής των κανόνων που προβλέπονται για τα υπερβολικά ελλείμματα, δηλαδή του Συμφώνου Σταθερότητας.
Πού, πώς και σε ποια διαδικασία εκφράστηκε η «αλληλεγγύη» της ελληνικής κυβέρνησης προς την Ισπανία και την Πορτογαλία ή πώς επιδιώχθηκε να πάρει μια πρώτη έκφραση το διαφημιζόμενο «μέτωπο του Νότου» παραμένει… μυστήριο. Στην πραγματικότητα η περίπτωση της Ισπανίας και της Πορτογαλίας αποκαλύπτει ότι η ρητορική περί χαλάρωσης της δημοσιονομικής ακαμψίας του Συμφώνου Σταθερότητας και του Δημοσιονομικού Συμφώνου δεν έχει καμιά πρακτική αξία χωρίς την ευθεία αμφισβήτηση και άρνηση εφαρμογής των τιμωρητικών κανόνων που απορρέουν απ’ αυτά και σε, τελική ανάλυση, χωρίς την απαίτηση για κατάργηση ή ριζική τροποποίησή τους. Έτσι, οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης και της Ε.Ε. είναι εγκλωβισμένες σ’ αυτούς τους κανόνες, ακόμη κι όταν στρέφονται εναντίον τους.
Η τελετουργία της «τιμωρίας»
Η τελετουργία των κυρώσεων προβλέπει να εξής βήματα: σε 20 μέρες η Κομισιόν πρέπει να συγκεκριμενοποιήσει την πρότασή της για το ύψος της «τιμωρίας» που θεωρητικά μπορεί να φτάνει το 0,2% του ΑΕΠ για κάθε χώρα, σε μορφή έντοκης κατάθεσης. Η «τιμωρούμενη» χώρα έχει προθεσμία 10 ημερών να ζητήσει αιτιολογημένα μείωση «ποινής» και το Ecofin έχει άλλες δέκα μέρες προθεσμία να εγκρίνει τις ποινές. Ο ασκών την προεδρία του Ecofin, Σλοβάκος υπουργός Οικονομικών, Πέτερ Καζιμίρ, άφησε να εννοηθεί ότι υπάρχει περιθώριο συμβιβασμού, δηλώνοντας: «Είμαι βέβαιος ότι στο τέλος θα έχουμε ένα έξυπνο αποτέλεσμα».
Η… ευφυΐα του συμβιβασμού μπορεί απλώς να σημαίνει ότι η πρόταση της Κομισιόν θα περιορίζεται σε συμβολικού χαρακτήρα κυρώσεις, δηλαδή δημοσιονομικά ασήμαντα ποσά, ενώ ταυτόχρονα θα ικανοποιείται η γερμανική απαίτηση για πλήρη τήρηση των κανόνων.
Συν τοις άλλοις, δίνεται η δυνατότητα να ροκανιστεί σχεδόν όλος ο χρόνος μέχρι το τέλος του καλοκαιριού. Ωστόσο, δεδομένων των συνθηκών, που επιβαρύνονται μάλιστα από το γεγονός ότι πορτογαλικές και ισπανικές τράπεζες είναι εκτεθειμένες στις ιταλικές, οι οποίες είναι ο νέος μεγάλος πονοκέφαλος της Ευρωζώνης, το πιο πιθανό είναι ότι η Ισπανία και η Πορτογαλία δεν θα πετύχουν να μειώσουν τα ελλείμματά τους στη νέα προθεσμία που θα τους δοθεί, οπότε από την προληπτική «τιμωρία» που προβλέπεται τώρα, η Κομισιόν και το Ecofin θα περάσει στη διορθωτική «τιμωρία». Κι αυτή προβλέπει νέα χρηματική ποινή μέχρι 0,2% του ΑΕΠ, άτοκη αυτή τη φορά και σε δεύτερο χρόνο και αντίστοιχο πρόστιμο, το οποίο μάλιστα δεν επιστρέφεται όταν το κράτος- παραβάτης συμμορφωθεί και πάει στο ταμείο του ESM.
Η ελεγχόμενη «ειδική πλειοψηφία»
Μπορούν οι 28 να αποφύγουν τη σχιζοφρένεια των κανόνων που μπορεί να κοστίσουν σε ένα κράτος τόση δημοσιονομική λιτότητα όσο και το έλλειμμα που πρέπει να μειώσει (δηλαδή, πρακτικά ακόμη και να τη διπλασιάσουν);
Θεωρητικά ναι, αλλά μόνο αν το Ecofin αποφασίσει κάτι τέτοιο με βάση τον κανόνα της αντίστροφης «ειδικής πλειοψηφίας». Τι σημαίνει αυτός ο κανόνας; Ότι για να απορριφθεί μια εισήγηση της Κομισιόν για επιβολή ποινών πρέπει να συγκεντρωθεί πλειοψηφία 15 κρατών (χωρίς το κράτος που ελέγχεται για υπερβολικό έλλειμμα) με άθροισμα τουλάχιστον 260 ψήφων (από τις 352 ψήφους των χωρών) και αντιστοιχία στο 62% του πληθυσμού της Ε.Ε. Όσο κι αν διευρυνθεί ο λεγόμενος «άξονας του Νότου» με κάποιους από τους πιθανούς συμμάχους, η γερμανική ηγεσία έχει διαμορφώσει μια συμμαχία προθύμων και… απρόθυμων χωρών που συγκροτούν μια περίπου αδιάσπαστη πλειοψηφία, τουλάχιστον στα θέματα της δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ μέχρι το 2020
Αν και αναμενόμενη η εξέλιξη στοEcofin έχει την αξία της για δυο επιπλέον λόγους: Πρώτον, αποτελεί πρόκριμα για το πώς θα χειριστεί η ευρωπαϊκή ηγεσία το επόμενο μεγάλο πρόβλημα της Ευρωζώνης, τις ιταλικές τράπεζες. Ο Ντάισελμπλουμ υπερασπίστηκε το bailin, δηλαδή τη διάσωση με συμμετοχή μετόχων, ομολογιούχων και μεγάλων καταθετών, περιορίζοντας τα περιθώρια για τη συμβιβαστική λύση με κρατική ενίσχυση που επιδιώκει ο Ρέντσι. Δεύτερον, η απόλυτη τήρηση του δόγματος «οι κανόνες πρέπει να τηρούνται» επεκτείνεται ομοιόμορφα και στα αιτήματα της ελληνικής κυβέρνησης για προσαρμογή των πλεονασμάτων στην μετά το 2018 περίοδο σε ρεαλιστικότερα επίπεδα.
Έτσι, η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να καταθέσει τις επόμενες μέρες ένα Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα 2017-2020 που θα δεσμεύει τη χώρα για πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ και για τα έτη 2019-2020, έστω κι αν κανείς δεν πιστεύει ότι υπάρχει η παραμικρή περίπτωση να επιτευχθούν.