Για δεύτερη φορά τις τελευταίες μέρες ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Β. Σόιμπλε άνοιξε ένα αγαπημένο του θέμα: ποιος πρέπει να ελέγχει την τήρηση των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας στην Ευρωζώνη; «Τυπικώς, η εφαρμογή εναπόκειται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η τωρινή Επιτροπή έχει επιλέξει να έχει πιο πολιτικό ρόλο και έχει το απόλυτο δικαίωμα να το πράξει. Όμως αυτό κάνει πολύ πιο δύσκολη την αποστολή να επιβληθεί η συμμόρφωση. Ίσως ο ESM θα μπορούσε να διαδραματίσει έναν ρόλο σε μερική σύμπραξη με την Κομισιόν για εκείνες τις υποθέσεις συμμόρφωσης που αυτή δεν μπορεί να επιβάλει», είπε ο Σόιμπλε μιλώντας σε συνέδριο στη Μπρατισλάβα.
Η διατύπωση αυτή είναι μερικά «κλικ» πιο ήπια από αυτήν που είχε κάνει πριν από μια εβδομάδα για το ίδιο ακριβώς θέμα ο Σόιμπλε, σε συνέντευξή του σε εφημερίδα της Στουτγάρδης. Εκεί, σε πιο οξύ ύφος είχε δηλώσει ότι «ο πρόεδρος της Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ έχει αναλάβει έναν πολιτικό ρόλο που δεν συνάδει με τον ρόλο του ως ουδέτερος θεματοφύλακας των συνθηκών» και γι’ αυτό πρέπει να βρεθεί άλλος τρόπος ώστε το Σύμφωνο να εφαρμοστεί πραγματικά. «Μπορούμε να οδηγήσουμε τον ESM, να αναπτυχθεί σε τέτοια κατεύθυνση για τις χώρες της Ευρωζώνης», είπε ο Σόιμπλε.
Η «πολιτική» Κομισιόν του Γιούνκερ
Η αφορμή αυτής της δημόσιας «επίθεσης» στην Κομισιόν υποτίθεται ότι είναι το γεγονός ότι δεν επιβλήθηκαν κυρώσεις στην Πορτογαλία και την Ισπανία για υπερβάσεις στα ελλείμματά τους. Αλλά, η αλήθεια είναι ότι η απόφαση του
Eurogroup για μηδενικά πρόστιμα στις δυο χώρες ελήφθη τον περασμένο Ιούλιο με δική του πρωτοβουλία και στήριξη. Τι μεσολάβησε από τότε; Αυτό που κυρίως «ερέθισε το θηρίο» είναι ότι ο Γιούνκερ διεκδίκησε δημόσια εξουσιοδότηση για μια «πιο πολιτική και ευέλικτη Κομισιόν» στην τελευταία ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στις 14/9). «Η πολιτική προσέγγιση των θεμάτων είναι αυτή που μας επιτρέπει να εφαρμόζουμε το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης με κοινή λογική. Η δημιουργία του Συμφώνου επηρεάστηκε από θεωρητικές αντιλήψεις. Η εφαρμογή του έχει καταστεί για πολλούς αξιωματική αρχή. Και σήμερα το Σύμφωνο αποτελεί για ορισμένους δόγμα... Εμείς θα συνεχίσουμε να εφαρμόζουμε το Σύμφωνο, όχι με τρόπο δογματικό, αλλά με κοινή λογική και με την ευελιξία που, φρονίμως, ενσωματώσαμε στους κανόνες του», είχε πει ο Γιούνκερ.
Η «ανεξάρτητη αρχή» του Σόιμπλε
Αυτή η προσέγγιση ήταν κόκκινο πανί για τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών που εδώ και δυο χρόνια υποστηρίζει την άποψη ότι οι εξουσίες επιτήρησης των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας για τα ελλείμματα και το χρέος πρέπει να ανατεθούν σε μια «ανεξάρτητη αρχή». Η άποψη αυτή έχει τύχει θερμής υποστήριξης από κορυφαίους εκπροσώπους της γερμανικής ελίτ, όπως για παράδειγμα ο επικεφαλής της Bundesbank Γενς Βάιντμαν, γνωστός από τις ανάλογες «επιθέσεις» του και στην ΕΚΤ για υπερβάσεις του ρόλου της κατά την εφαρμογή της ποσοτικής χαλάρωσης. Ο λόγος που η γερμανική ηγεσία αναθερμαίνει τη σχετική συζήτηση σχετίζεται προφανώς με το πολιτικό κλίμα εντός της Γερμανίας, που βρίσκεται σε μακρά προεκλογική περίοδο. Συνδέεται, όμως και με τον οδικό χάρτη ολοκλήρωσης και εμβάθυνσης της ΟΝΕ, βάσει της «Έκθεσης των Πέντε Προέδρων», που παρουσίασε ο Γιούνκερ. Μετά το Brexit η σχετική διαδικασία έχει παγώσει, πρακτικές αποφάσεις δεν έχουν ληφθεί, με εξαίρεση αυτές που αφορούν την άμυνα και την ασφάλεια, και ο Σόιμπλε θεωρεί ότι υπάρχει το κατάλληλο timing για να ανοίξει μέτωπο αποδυνάμωσης της «πολιτικής Κομισιόν» και ενίσχυσης του «ουδέτερου ESM». Και μάλιστα χωρίς να χρειαστεί η χρονοβόρα
αναθεώρηση των ευρωπαϊκών συνθηκών. «Αρκεί μια αλλαγή στη συνθήκη για τον ESM, με απόφαση της Συνόδου», έχει υποστηρίξει ο Σόιμπλε.
Το ελληνικό χρέος ως διαπραγματευτικό χαρτί
Η ίδια η ηγεσία του ESM, και ιδιαίτερα ο Γερμανός επικεφαλής Κλάους Ρέγκλινγκ, βλέπει θετικά αυτή την προοπτική που ουσιαστικά θα ήταν ένα βήμα μετατροπής του Μηχανισμού σε «Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο», με «ανεξαρτησία» αντίστοιχη με αυτή του ίδιου του ΔΝΤ αλλά και της ΕΚΤ. Και με την οπτική αυτή σχετίζεται και το γεγονός ότι ο Ρέγκλινγκ συντάχθηκε δημόσια υπέρ της άποψης Σόιμπλε ότι το ελληνικό χρέος δεν έχει πρόβλημα βιωσιμότητας την προσεχή δεκαετία! Τη δεκαετία κατά την οποία η Ελλάδα πρέπει να αποπληρώσει τοκοχρεολύσια ύψους 135 δισ. ευρώ και για την οποία ο ίδιος ο ESM επεξεργάζεται πλαίσιο βραχυπρόθεσμων μέτρων, με αναχρηματοδότηση του δικού του δανεισμού και αντικατάσταση μέρους των ελληνικών ομολόγων με νέα μεγαλύτερης διάρκειας και σταθερού επιτοκίου. Αυτό είναι όλο κι όλο που είναι διατεθειμένος να κάνει ο ESM για το ελληνικό χρέος μέχρι το τέλος του χρόνου, όπως προκύπτει και από όσα είπε ο γραμματέας του Καλίν Άνεβ Γιάνσε σε γαλλική εφημερίδα, που ξεκαθάρισε ότι συζήτηση για τα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα για το χρέος πριν από το τέλος του 2017 (δηλαδή, μετά τις γερμανικές εκλογές), δεν πρόκειται να γίνει. Απ’ αυτή την άποψη, η εμπλοκή του ESM στη διαχείριση του ελληνικού χρέους φαίνεται ότι χρησιμοποιείται από τη γερμανική ηγεσία ως ένα επιπλέον διαπραγματευτικό χαρτί για να αλλάξει την κατανομή της εξουσίας στην Ευρωζώνη υπέρ του «ανεξάρτητου» Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας και εις βάρος της «πολιτικής» Κομισιόν.