Η στρατιωτική ιστορία διδάσκει ότι η υπόθεση της Άμυνας είναι κάτι πολύ ευρύτερο από τα όπλα.
Στον Μαραθώνα ο περσικός στρατός ήταν αξιόλογος αλλά είχε προβλήματα τακτικής διάταξης και ανεφοδιασμού ενώ στη Σαλαμίνα τα περσικά πλοία ήταν μεγαλύτερα και με περισσότερους οπλίτες. Η κατάληξη όμως δεν ήταν ευνοϊκή γι αυτούς γιατί επικράτησε η τακτική, ο καλύτερος ελιγμός, η καλύτερη διάταξη, η οργάνωση και το ηθικό της ελληνικής πλευράς.
Από την άλλη οι στρατοί δεν μπορούν να μείνουν στην τεχνολογία του χθες. Οι χώρες που έχουν απειλές και κινδύνους στην περιοχή τους, οφείλουν να εξοπλίζονται με τα κατάλληλα όπλα που θα διασφαλίσουν την κυριαρχία τους και θα αντιμετωπίσουν τον αντίπαλο στον πόλεμο αλλά και στην ειρήνη.
Ο πρώτος κίνδυνος εδώ είναι να αγοράσει κάποιος όπλα που δεν του χρειάζονται άμεσα και απλά τα επιβάλλουν οι προμηθεύτριες μεγάλες χώρες για δικούς τους λόγους.
Ο δεύτερος κίνδυνος είναι να βυθιστεί μια χώρα οικονομικά, δηλαδή ‘’τα πόδια να βγουν πέρα από το στρώμα’’ και να καταρρεύσει το οικοδόμημα χωρίς πόλεμο.
Ο τρίτος κίνδυνος είναι να αγοράζεις μεγάλα συστήματα ή πλατφόρμες (πλοία, αεροσκάφη, άρματα) χωρίς υποστήριξη σε ανταλλακτικά, όπλα και πυρομαχικά. (Τα παραδείγματα των αρμάτων Leopard-2 με τα πυρομαχικά και των υποβρυχίων με τις τορπίλες είναι γνωστά).
Ο τέταρτος κίνδυνος είναι να έχεις σύγχρονα όπλα αλλά να μην τα συνδυάζεις με σύγχρονες τακτικές και οργάνωση.
Ο πέμπτος κίνδυνος είναι να έχεις όπλα αλλά όχι εκπαιδευμένο και επαρκές προσωπικό.
Διάφοροι στρατηγιστές από τον 19ο αιώνα επιμένουν ότι ‘’η τεχνολογία καθορίζει την τακτική’’. Αυτό σημαίνει ότι όταν αγοράζεις σύγχρονα όπλα πρέπει να διαφοροποιείς την τακτική και όταν αλλάζεις τακτική απαιτείται διαφορετική οργάνωση.
Τα όπλα και τα συστήματα χρειάζονται ανθρώπους για χειρισμό και συντήρηση. Οι νέες φρεγάτες απαιτούν περισσότερο προσωπικό νεαρής ηλικίας και χαμηλών βαθμών. Αυτό σημαίνει προσλήψεις προσωπικού και μείωση των απασχολούμενων στα γραφεία.
Τα νέα άρματα Leopard 2 και τα τεθωρακισμένα αμερικανικά Bradley ή γερμανικά Marder απαιτούν νέο προσωπικό με τεχνική συνείδηση μια και θα χρησιμοποιούνται διαφορετικά από το παραδοσιακό πεζικό. Θα έχουν δυνατότητα να προσβάλλουν τον αντίπαλο από τα 4 χλμ με τα αντιαρματικά TOW και δεν θα αρκούνται στα πολυβόλα, τα τυφέκια και στην ξιφολόγχη. Αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί με προσωπικό διασκορπισμένο σε στρατιωτικές μονάδες σε όλο το μήκος των βορείων συνόρων και στο εσωτερικό της χώρας, όπως την εποχή του εμφυλίου, για ψηφοθηρικούς λόγους.
Τα αεροσκάφη F-35 θα έχουν τη δυνατότητα να προσβάλλουν τον αντίπαλο από μεγάλες αποστάσεις με δικτυοκεντρικό έλεγχο και θα απαιτήσουν περισσότερους τεχνικούς και χειριστές οι οποίοι θα πρέπει να ξεφύγουν από την αντίληψη των απαραίτητων ακόμη κοντινών αναχαιτήσεων, με ότι αυτό σημαίνει και με ότι κινδύνους υπάρχουν από απαγόρευση των συστημάτων από τον προμηθευτή.
Πότε όμως θα έρθουν τα καινούργια όπλα; Οι φρεγάτες Belharra θα είναι επιχειρησιακές από το 2026 και μετά. Τα αεροσκάφη F-35 (τα πρώτα 20) θα είναι επιχειρησιακά το 2030. Και τι γίνεται στο μεσοδιάστημα και μέχρι τότε; Πιθανόν να έχουν έρθει οι μεταχειρισμένες αμερικανικές φρεγάτες LCS ενώ θα έχει ολοκληρωθεί η μετατροπή των F-16 σε VIPER που υπογράφτηκε επι Συριζα και έδωσε δουλειά στην ΕΑΒ. Μπορούν όμως τα ‘’λίγα και καλά’’ να καλύψουν τον χώρο του Αιγαίου, της Θράκης και της Ν.Α. Μεσογείου;
Από τώρα η κυβέρνηση διαφημίζει ότι διασφάλισε ήδη την κυριαρχία της χώρας. Κάθε μέρα υπάρχει στα συστημικά ΜΜΕ δελτίο προμήθειας όπλων. Δεν ακούσαμε βέβαια για ραντάρ, φορτηγά οχήματα, επικοινωνίες, κράνη, ταχύπλοα, ατομικό φόρτο και στολές, πυρομαχικά. Ούτε για αλλαγή της οργάνωσης ή αλλαγή της τακτικής χρησιμοποίησης.
Να προσθέσουμε τη σύγχυση ή την βιασύνη που υπάρχει όταν ακόμη χθες ο πρωθυπουργός ενημέρωνε την πρόεδρο της Δημοκρατίας και αυτή συνηγορούσε ασμένως για τα νέα αεροσκάφη που δεν έχουν ακόμη συμφωνηθεί και την δωρεά φρεγατών που αποσύρονται βιαστικά από το αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό και ταυτόχρονα ο Υπουργός Άμυνας ανακοίνωσε τη συμμετοχή στο νέο πρόγραμμα φρεγατών Constellation των ΗΠΑ. Πρόκειται για φρεγάτες κόστους 1,4 δις περίπου το κάθε πλοίο εκ των οποίων καμία δεν έχει παραδοθεί ακόμη στο αμερικανικό ναυτικό. Δηλαδή, 9 δις για τα F-35 και 12 δις για τις φρεγάτες Constellation και φυσικά δεν θα μείνει τίποτα για αγορά άλλων εξοπλισμών ή αναβάθμιση των παλιών φρεγατών.
Αυτά μας βάζουν σε σκέψεις ότι προέχει η επικοινωνία και η προβολή και όχι η άμεση αντιμετώπιση των προβλημάτων στα υπάρχοντα μέσα και η σταδιακή προμήθεια σύγχρονης τεχνολογίας που θα εντάσσεται ομαλά στο οπλοστάσιο των Ενόπλων Δυνάμεων. Αυτά τα προβλήματα που φάνηκαν καθαρά στην προετοιμασία της φρεγάτας ΥΔΡΑ για την Ερυθρά Θάλασσα και που θα είμαστε αφελείς αν πιστεύαμε ότι δεν τα ξέρει ο αντίπαλος.
Τα νέα όπλα εξυπηρετούν κύρια εθνικές ανάγκες ή ‘’συμμαχικές’’; Η προμήθεια όπλων χωρίς τη γνώμη και τον σχεδιασμό της στρατιωτικής ιεραρχίας βάζει σε ανησυχίες ως προς την εκπλήρωση των εθνικών αναγκών. Υπάρχουν ειδικοί που ισχυρίζονται ότι τα F-35 είναι πολύ καλά εναντίον της Ρωσίας αλλά εναντίον των τουρκικών αεροσκαφών μπορεί να αποδειχτούν προβληματικά ή να μπλοκαριστούν από τον κατασκευαστή. Και αυτό χωρίς να υπολογιστεί το κόστος αγοράς και συντήρησης.
Και υπάρχουν βέβαια και οι ενστάσεις για την κατάσταση των συστημάτων που δίνονται. Τα αμερικανικά πλοία αποσύρονται για λόγους που έχουν σχέση με επαναλαμβανόμενες βλάβες. Και όσον αφορά την ΄΄δωρεάν΄΄παραχώρηση ξέρουμε όλοι ότι ΄΄μόνο το εισιτήριο για την κόλαση είναι δωρεάν΄΄. Οι επισκευές, η συντήρηση και οι εκσυγχρονισμοί δεν είναι δωρεάν.
Πως θα υποστηριχτούν τα νέα μέσα και όπλα χωρίς αμυντική βιομηχανία; Η Τουρκία καλύπτει το 80% των αναγκών από την δική της αμυντική βιομηχανία. Εμείς φτάσαμε να μην παράγουμε ‘’ούτε σφαίρα’’ γιατί προτιμήσαμε την αγορά από το ‘’ράφι’’ αντί της δημιουργίας υποδομής κατασκευών και επισκευών.
Τι γίνεται με τα ‘’μικρά’’ συμπληρωματικά αλλά απαραίτητα συστήματα; Τα μεγάλα οπλικά συστήματα θέλουν και πυρομαχικά κατευθυνόμενα. Η προσβολή στόχων εκτός από πυροβόλα χρειάζεται και drones μικρά και μεγάλα. Μια εικόνα στις επιχειρήσεις στην Ουκρανία δείχνει πόσο αναγκαία είναι τα ραντάρ, τα μηχανήματα διασποράς ναρκών και εκσκαφής χαρακωμάτων, τα επιθετικά ελικόπτερα, τα drones. Τα υπερηχητικά και τα κατευθυνόμενα βλήματα κ.α.
Μικρομεγαλισμός ή επάρκεια; Τα μεγάλα συστήματα όπως αεροσκάφη, μεγάλα πλοία δίνουν την εντύπωση ότι έχουμε πλήρη ασφάλεια για τη χώρα και τους κατοίκους της. Είναι σκέτη προπαγάνδα αν μείνουν απλές πλατφόρμες. Κάτι παρόμοιο έκανε η κυβέρνηση με το λεγόμενο ΄΄έπος του Έβρου΄΄απέναντι στην εργαλειοποίηση των μεταναστών το 2021. Όμως ήταν show σε μικρή έκταση που εξυπηρετούσε και τις δυο χώρες.
Το βασικό ερώτημα, ‘’στρατός παρελάσεων ή μάχης’’ είχε τεθεί από τον Μπίσμαρκ στα τέλη του 19ο αιώνα για τον πρωσικό στρατό και ισχύει μέχρι σήμερα για όλους.
Εμείς έχουμε πραγματική απειλή και γι αυτό δεν πρέπει να μείνουμε στις ερωτήσεις αλλά να δώσουμε απαντήσεις και λύσεις.
Συμμετέχουμε στην μεγάλη παγκόσμια αντιπαράθεση ή καλύπτουμε τα συμφέροντα της χώρας; Σε περίοδο μεγάλης παγκόσμιας αναδιανομής πόρων και ζωνών επιρροής οι ‘’σύμμαχοι’’ πιέζουν για όπλα που θα εξυπηρετούν τις δικές τους ανάγκες, κατά προτεραιότητα. Όμως οι ανάγκες της κάθε χώρας μπορεί να έχουν διαφορετικές προτεραιότητες. Για παράδειγμα, η Τουρκία έχει αποκτήσει πολλά μικρά πλοία (κορβέτες) τα οποία θα χρησιμοποιήσει για τις ανάγκες της στρατηγικής της λεγόμενης ‘’Γαλάζιας Πατρίδας’’. Η δική μας κατεύθυνση σε μεγάλα πλοία, ‘’big toys for the big boys’’ κατά το αμερικανικό δόγμα, εξυπηρετεί τις ανάγκες στην ειρήνη και στον πόλεμο στους χώρους του Αιγαίου και της Ν.Α. Μεσογείου ή κύρια τις συμμαχικές ανάγκες σε μακρινά μέρη και σε ‘’βαθιές’’ θάλασσες;
Τα διλήμματα αυτά και οι προβληματισμοί δεν αφορούν μόνο το σήμερα αλλά και τις επόμενες δεκαετίες και αγγίζουν όχι μόνο τον στρατιωτικό τομέα αλλά και κάθε τομέα της δημόσιας ζωής.
Αγγίζουν την διασφάλιση της κυριαρχίας της χώρας, την τσέπη του φορολογούμενου, την Υγεία, την Παιδεία κλπ.
Ο Ν. Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.