Με την προσοχή της κοινής γνώμης απορροφημένη από την πρωτοφανή καιρική παγωνιά, ελάχιστα περιθώρια απομένουν για να γίνει αισθητός ο «πάγος» που έχει πέσει στις σχέσεις κυβέρνησης- δανειστών τις τελευταίες εβδομάδες. Το κενό επικοινωνίας είναι προφανές και δύσκολα μπορεί να το ερμηνεύσει κανείς απλώς με την υπολειτουργία λόγω Χριστουγέννων. Λίγες μέρες πριν τη συνεδρίαση του EuroWorkinigGroup δεν υπάρχει η παραμικρή ένδειξη για τις προθέσεις των δανειστών ως προς την ένταση και τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης για την δεύτερη αξιολόγηση.
Μοχλός πίεσης στο SPD
Φυσικά, τον πρώτο λόγο στη συνεδρίαση του EWG την προσεχή Πέμπτη θα έχει η γερμανική αντιπροσωπεία - πιθανότατα ο κ. Τόμας Στέφεν-, που θα πρέπει να ξεκαθαρίσει αν και πώς εννοεί το «ξεπάγωμα» τω ν βραχυπρόθεσμων μέτρων για το χρέος μετά την ελληνική δήλωση μεταμέλειας για το βοήθημα στους συνταξιούχους. Η δήλωση του επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος στο Ευρωκοινοβούλιο Μ. Βέμπερ ότι με τη «μονομερή ενέργειά» του ο Τσίπρας έχασε την εμπιστοσύνη των δανειστών δεν προϊδεάζει για καλή εξέλιξη. Το ενδεχόμενο να χρησιμοποιηθεί η ελληνική εκκρεμότητα για εκλογική κατανάλωση εντός της Γερμανίας ενισχύεται από το γεγονός ότι ο αντίπαλος της Μέρκελ στην κούρσα για μια ακόμη θητεία στην καγκελαρία από την πλευρά των σοσιαλδημοκρατών αποσαφηνίστηκε ότι θα είναι ο νυν αντικαγκελάριος Ζίγκμαρ Γκάμπριελ. Το κόμμα της Μέρκελ έχει πολλά κίνητρα να προσπαθήσει να πιέσει τους σοσιαλδημοκράτες στο θέμα των συμμαχιών για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Κι ένας πρόσφορος τρόπος είναι να περιφέρει ως αντι-παράδειγμα την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ προκειμένου να κόψει κάθε προοπτική συνεργασίας του SPD με την Die Linke, πράγμα που μειώνει δραματικά την «κυβερνησιμότητα» των σοσιαλδημοκρατών. Ήδη ο Γκάμπριελ προβάλλει ως πρώτη επιλογή τον σχηματισμό κυβέρνησης με τους Πράσινους και τους Φιλελεύθερους.
Φυσικά, αυτό είναι ένα μακροπρόθεσμο στοιχείο της εκλογικής τακτικής Μέρκελ- Σόιμπλε- μέχρι τον Σεπτέμβριο- άλλωστε, η Ελλάδα δεν είναι το μείζον θέμα της πολιτικής τους ατζέντας. Ωστόσο, ο Β. Σόιμπλε έχει δημιουργήσει ένα πρόβλημα στον εαυτό του και στο κόμμα του που ακούει στο όνομα ΔΝΤ. Η συμμετοχή του στο τρίτο Μνημόνιο και η ευρύτερη σχέση του με την Ευρωζώνη, που έχει φροντίσει όχι απλώς να διαφημίσει, αλλά και να ενσωματώσει στη Συνθήκη για τον ESM, είναι ένα ζήτημα που δεν εξαρτάται από τον ίδιο. Πολύ περισσότερο που το ΔΝΤ σε λίγες μέρες αλλάζει αφεντικό, με την εγκατάσταση του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο.
Ως προς τις προθέσεις της νέας αμερικανικής ηγεσίας μέχρι τις αρχές Δεκέμβρη εικάζαμε απλώς ότι δεν πρόκειται να ενθαρρύνει, και πολύ περισσότερο να δεχθεί να χρηματοδοτήσει μια ευρύτερη και μονιμότερη εμπλοκή του ΔΝΤ στην Ευρώπη. Τώρα, οι εικασίες σε μεγάλο βαθμό έχουν συγκεκριμενοποιηθεί και προσωποποιηθεί: η ανακοίνωση στις αρχές Δεκέμβρη ότι ο Γκάρι Κον αναλαμβάνει τη θέση του επικεφαλής οικονομικού συμβούλου του νέου πλανητάρχη δίνει σαφέστερο στίγμα προθέσεων.
Το διπλό παιχνίδι της Goldman Sachs
Ο Γκάρι Κον ήταν μέχρι πρότινος πρόεδρος της Goldman Sachs, της τράπεζας- βαμπίρ, κατά τον χαρακτηρισμό που της απέδωσαν τα αμερικανικά ΜΜΕ για τον βρόμικο ρόλο της στη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Κι είναι παλιός γνώριμος της Ελλάδας, όχι μόνο λόγω της εμπλοκής της Goldman Sachs στη γκρίζα διαχείριση του ελληνικού χρέους από το 2000 μέχρι και το ξέσπασμα της κρίσης, αλλά και για τον ρόλο του στο πρώτο «προξενιό» με το ΔΝΤ. Ο Γκάρι Κον, μαζί με τον τότε επικεφαλής του τμήματος ερευνών της Golman Sachs Τζιμ Ο Νιλ, είχε συναντηθεί τον Νοέμβριο του 2009, λίγο μετά την εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ, με τον πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου και τους Γ. Παπακωνσταντίνου, Λ. Κατσέλη και Δ. Δρούτσα για να συνδιαμορφώσουν στρατηγική για τη διαχείριση των ελλειμμάτων και του χρέους. Ακολούθησε και δεύτερη συνάντηση με τον κ. Κον στην Αθήνα, πριν ο πρώην πρωθυπουργός διαμορφώσει μια οριστική πεποίθηση για την αναγκαιότητα προσφυγής στο ΔΝΤ, που τελικά εξελίχθηκε στη στρατηγική συνεργασία του Ταμείου με την Ευρωζώνη μέσω του πρώτου Μνημονίου. Η επιρροή του κ. Κον και της Goldman Sachs στις εξελίξεις ήταν προφανείς. Εκείνο που ήταν λιγότερο προφανές είναι ότι την ίδια περίοδο που ο κ. Κον έδινε συμβουλές διαχείρισης της κρίσης χρέους, η Goldman Sachs μαζί με 12 ακόμη αμερικανικές επενδυτικές τράπεζες παρότρυναν τους μεγάλους πελάτες τους να στοιχηματίσουν στη χρεοκοπία της Ελλάδας και 2-3 ακόμη ευρωπαϊκών χωρών, αγοράζοντας τα περίφημα CDS, δηλαδή τα συμβόλαια ασφάλισης κινδύνου για επενδυτές κρατικών ομολόγων. Χάρη στο διπλό παιχνίδι της Goldman Sachs και τον τζόγο των CDS, οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων εκτοξεύθηκαν, ο αποκλεισμός από τις αγορές έγινε οριστικός και η Ελλάδα κατέληξε στην παγίδα του Μνημονίου.
Ενισχύεται το σενάριο του «τεχνικού συμβούλου»
Αυτή η ενδιαφέρουσα και σχετικά πρόσφατη προϊστορία της κρίσης χρέους ξεχάστηκε, όπως πολλά παρόμοια «ενσταντανέ» στη διάρκεια της επταετίας των Μνημονίων. Αποτελεί όμως χρήσιμο οδηγό για να προβλέψουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια το μέλλον του ΔΝΤ στο τρίτο Μνημόνιο. Ο Γκάρι Κον, που έχει συνυπάρξει στην ηγεσία της Goldman Sachs και με άλλους πρωταγωνιστές της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη, όπως ο Μάριο Ντράγκι, είναι απίθανο να συναινέσει σε πλήρη συμμετοχή του ΔΝΤ στο τρίτο Μνημόνιο. Ο ρόλος του τεχνικού συμβούλου δεν κοστίζει σε κανέναν τίποτα, κι είναι ένας ρόλος στον οποίο θα μπορούσε να συμβιβαστεί και η νέα αμερικανική κυβέρνηση. Το παιχνίδι της καθυστέρησης στις αποφάσεις του ΔΝΤ, που διευκολύνθηκε εξόφθαλμα από τη στάση της γερμανικής ηγεσίας, συνδέεται με την αποσαφήνιση του ρόλου αυτού. Ωστόσο, ακόμη κι αυτός ο άνευ κόστους ρόλος τεχνικού συμβούλου μπορεί να έχει όρους και προϋποθέσεις: όπως τη συμβολή του ΔΝΤ στη διαμόρφωση από κοινού με τον ESM και των μεσοπρόθεσμων μέτρων για το χρέος, που ο Β. Σόιμπλε προς το παρόν δεν αποδέχεται ούτε να συζητηθούν σε αδρές γραμμές. Πάντως, ο κ. Κον, με την καλή τεχνογνωσία στη «δημιουργική λογιστική» του χρέους, είναι βέβαιο ότι θα ευνοούσε μια τέτοια εξέλιξη. Η οποία θα επενεργούσε θετικά όχι μόνο σε μια εξομάλυνση της κατάστασης στις αγορές ομολόγων, αλλά και στους σχεδιασμούς Τραμπ για τον νέο διεθνή ρόλο της αμερικανικής οικονομίας.