Βασιλική ΜιχοπούλουΤα τρέχοντα διεθνή γεγονότα δοκιμάζουν και την επιστημονική συνεργασία, κυρίως της Ευρώπης με τη Ρωσία εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία αποτελώντας θέμα συζήτησης και στο 71ο Lindau Nobel Laureate Meeting που ξεκίνησε σήμερα το πρωί στη μικρή γερμανική πόλη Lindau στις όχθες της λίμνης Κωνσταντίας, στη Βαυαρία. Πρόκειται για την ετήσια επιστημονική συνάντηση νομπελιστών των θετικών επιστημών με νέους ερευνητές αλλά και φοιτητές από όλο τον κόσμο που από το 1951 έχει γίνει πλέον θεσμός.
Η Χημεία βρίσκεται φέτος στο επίκεντρο της συνάντησης, καθώς το 2021 σημαδεύτηκε από μια ανακάλυψη-τομή στο χώρο της έρευνας που βοήθησε τη Χημεία να γίνει πιο «πράσινη». Επομένως η κατάλυση και ιδιαίτερα η οργανοκατάλυση, της οποίας οι φιλικές προς το περιβάλλον διαδικασίες την καθιστούν ιδιαίτερα ελκυστική, αλλά και η σύνθεση νέων λειτουργικών μορίων, όπως και ο σχεδιασμός και η πρόβλεψη της δομής τους με χρήση τεχνητής νοημοσύνης, θα συζητηθούν κατά τη διάρκεια του φόρουμ.
Επίσης ο ρόλος της επιστήμης σε μια “post-factual era” (εποχή μετά την αλήθεια), η εμπιστοσύνη της κοινωνίας στην επιστήμη και η ποικιλομορφία στην έρευνα θα αποτελέσουν θέματα συζήτησης κατά τη διάρκεια της συνάντησης, η οποία διακρίνεται από μια άτυπη ατμόσφαιρα ιδανική για έναν χαλαρό, αλλά ουσιαστικό επιστημονικό διάλογο.
Λόγω της πανδημίας, πολλοί από τους νέους επιστήμονες έπρεπε να περιμένουν περισσότερα από δύο χρόνια μέχρι να μπορέσουν να έρθουν στο Λιντάου. Έτσι φέτος, από τις 26 Ιουνίου μέχρι την 1η Ιουλίου, συνολικά 500 νεαροί επιστήμονες κάτω των 35 ετών από 91 χώρε θα έχουν την ευκαιρία να συναντήσουν από κοντά 35 κατόχους βραβείων Νόμπελ και να αλληλεπιδράσουν μαζί τους για ένα ολόκληρο πενθήμερο. Από την εποχή έναρξης του θεσμού μέχρι σήμερα περισσότεροι από 430 Νομπελίστες έχουν αποδεχτεί την πρόσκληση να συναντήσουν εκεί την επόμενη γενιά των κορυφαίων ερευνητών. Ανάμεσα στους νέους ερευνητές που συμμετέχουν περιλαμβάνονται και Έλληνες από ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια, τη συμμετοχή των οποίων υποστηρίζει το Ίδρυμα Ωνάση.
Μια μεγάλη ιδέα που ξεκίνησε σε «γκρίζα» χρόνια
Όπως έδειξε η πανδημία του COVID-19, η διεθνής συνεργασία μεταξύ των επιστημόνων είναι κρίσιμη. Αλλά αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. To Lindau Nobel Laureate Meeting από το 1951 συγκεντρώνει επιστήμονες από όλο τον κόσμο, διασυνδέοντας μια ποικιλόμορφη διεθνή κοινότητα από γενιά σε γενιά με στόχο την ανεύρεση λύσεων στα πιο απαιτητικά προβλήματα της εποχής μας. Τότε, στον απόηχο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η ιδέα της συνεργασίας των επιστημόνων δεν θεωρούνταν δεδομένη – αντίθετα, πολλοί φοβούνταν το ακριβώς αντίθετο.
Η ιστορία της διοργάνωσης ξεκινά στα πρώτα «γκρίζα χρόνια» μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η Γερμανία αποτελούσε την πιο απίθανη θέση για κάθε είδους συνάντηση επιστημόνων.
Δύο γιατροί από το Lindau, ο Franz Karl Hein και ο Gustav Parade, είχαν την ιδέα διοργάνωσης ενός συνεδρίου που θα βοηθούσε στην απομάκρυνση της Γερμανίας από την εμπειρία, όχι μόνο του πολέμου αλλά και της πνευματικής απομόνωσης και της επιστημονικής παραμόρφωσης της ναζιστικής περιόδου. Οι δύο γιατροί μιλούσαν για μια «μεγάλη ιδέα», για την ιδιαίτερα προκλητική επιστημονική συνάντηση, κυρίως των γιατρών της περιοχής με τους νομπελίστες της ιατρικής, σε μια εποχή που πολλοί επιστήμονες της είχαν ήδη μεταναστεύσει κυρίως στην Αμερική. Η ιδέα τους υποστηρίχτηκε από ένα «ανοιχτό μυαλό» της εποχής τον κόμη Lennart Bernadotte af Wisborg (1909-2004), εγγονό του βασιλιά Γουσταύου Ε΄ της Σουηδίας, που ζούσε στο άλλο άκρο της λίμνης Κωνσταντίας στο νησί Mainau. Και αυτό δεν έγινε αυθόρμητα. Ο προπάππος του, ο Σουηδός βασιλιάς Όσκαρ Β΄, ήταν εκείνος που απένειμε τα πρώτα βραβεία Νόμπελ.
Στις 11 Ιουνίου 1951 ξεκίνησε η πρώτη «Ευρωπαϊκή Συνάντηση των Βραβευθέντων με Νόμπελ στην Ιατρική» από τον Κόμη Bernadotte. Επτά Νομπελίστες και 400 γιατροί από τη Γερμανία και τις γειτονικές χώρες προσήλθαν τότε στο Lindau. Το 1952 ο αριθμός των Νομπελιστών ανήλθε σε δέκα και το 1953 για πρώτη φορά η συνάντηση λαμβάνοντας θεματικό χαρακτήρα αφιερώθηκε στη Φυσική και το 1954 στη Χημεία.
Κατά την πρώτη δεκαετία της συνάντησης ο μεγαλύτερος αριθμός των νέων ερευνητών προερχόταν από τη Γερμανία και τις γειτονικές χώρες Αυστρία και Ελβετία. Αργότερα άρχισαν να συμμετέχουν νέοι ερευνητές από τη Γαλλία ή τις Κάτω Χώρες. Σήμερα, το Lindau Nobel Laureates Meeting υποστηρίζεται από ένα παγκόσμιο επιστημονικό δίκτυο περίπου 300 ιδρυμάτων-εταίρων, το οποίο περιλαμβάνει ακαδημίες επιστημών, εθνικά υπουργεία, πανεπιστημιακές σχολές και τμήματα, ερευνητικούς οργανισμούς, ιδρύματα, εταιρείες, διεθνείς οργανώσεις. Από το 1951 στα Lindau Nobel Laureate Meetings έχουν συμμετάσχει περισσότεροι από 35.000 νέοι ερευνητές από 90 χώρες.
Η τελετή έναρξης της συνάντησης του Lindau έχει τη γοητεία της
Φέτος και μετά από δύο χρόνια πανδημίας, το φόρουμ ξαναβρίσκει τον παλιό του ρυθμό στο προηγμένης τεχνολογίας συνεδριακό κέντρο “Inselhalle”, χωρητικότητας 2000 ατόμων. Εκεί, όπως συνήθως, κατά τη διάρκεια του εξαήμερου φόρουμ θα ενσωματωθούν στο πρόγραμμα και ανοικτές στο κοινό διαλέξεις, τα “Agora Talks”.
Παραδοσιακά την τελετή άνοιξε η πρόεδρος του φόρουμ και μέλος ΔΣ του αντίστοιχου ιδρύματος κοντέσα Bettina Bernadotte, κόρη του κόμη Bernadotte, η οποία παρότρυνε τους επιστήμονες να επωφεληθούν από πρώτο χέρι από την εμπειρία ζωής πολλών νομπελίστων και ταυτόχρονα να επεκτείνουν το παγκόσμιο δίκτυό τους για το δικό τους μέλλον. Την Ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Γερμανίας εκπροσώπησε η Ομοσπονδιακή Υπουργός Παιδείας και Έρευνας, Bettina Stark-Watzinger η οποία, στο ίδιο κλίμα είπε χαρακτηριστικά πως η συγκέντρωση της γνώσης ερευνητών από διαφορετικά έθνη παρέχει τη βάση για την εξεύρεση καλών λύσεων στις παγκόσμιες προκλήσεις, ενώ το Ελεύθερο Κράτος της Βαυαρίας εκπροσωπήθηκε από τον Υπουργό Επιστήμης και Τεχνών Markus Blume.
Μεταξύ των φετινών ομιλητών περιλαμβάνονται οι Νομπελίστες Χημείας 2021 Benjamin List και David W.C. MacMillan που βραβεύτηκαν «για την ανάπτυξη ασύμμετρης οργανοκατάλυσης», ο Νομπελίστας Ιατρικής ή Φυσιολογίας 2019 William Kaelin που έδειξε τον τρόπο που τα ανθρώπινα κύτταρα προσαρμόζονται στη διαθεσιμότητα οξυγόνου, ο αμερικανός Randy Schekman που αποκάλυψε τον βασικό κυτταρικό μηχανισμό μεταφοράς συγκεκριμένων μορίων σε συγκεκριμένα σημεία την κατάλληλη χρονική στιγμή, η αμερικανοαυστραλή Elizabeth Blackburn γνωστή για την εργασία της στο ένζυμο τελομεράση που σχετίζεται με τη γήρανση του κυττάρου, ο Ολλανδός Ben Feringa που το 2016 μοιράστηκε το βραβείο Νομπέλ Χημείας μαζί με τον Σκοτσέζο Φρέιζερ Στόνταρντ και το Γάλλο Ζαν-Πιέρ Σοβάζ για την ανάπτυξη των «μικρότερων μηχανών στον κόσμο», μία τεχνολογία που χρησιμοποιείται ήδη για τη δημιουργία ιατρικών μικρορομπότ, αλλά και υλικών που μπορούν να αυτοεπιδιορθώνονται, χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση, κ.ά.
Το φετινό πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης και πολλά παράλληλα workshop, στα οποία νέοι ερευνητές θα παρουσιάσουν τις ερευνητικές τους δραστηριότητες καθώς και αρκετά βραβεία. Την τελευταία ημέρα κάθε ετήσιας συνάντησης πραγματοποιείται η παραδοσιακή εκδρομή με πλοιάριο από το Λιντάου, με πρόσκληση του κρατιδίου της Βάδης-Βυρτεμβέργης, στο νησί Μαινάου στη Λίμνη της Κωνσταντίας, στο κάστρο της οικογένειας Μπερναντότ, όπου διεξάγεται μία τελική συζήτηση.
