Στα τέλη του 2019, ο ερυθρός υπεργίγαντας Μπετελγκέζ (Betelgeuse) το πιο φωτεινό άστρο στον αστερισμό του Ωρίωνα, φάνηκε ξαφνικά να σκοτεινιάζει. Αρχικά, κάποιοι αστρονόμοι πίστεψαν πως το άστρο βρίσκεται στο τέλος του και πως θα εκραγεί ως υπερκαινοφανής ή «supernova», ωστόσο κάτι τέτοιο δε συνέβη. Αντιθέτως, ο Betelgeuse τους ‘κορόιδεψε’ όλους καθώς επέστρεψε στα κανονικά επίπεδα φωτεινότητάς του. Οι ειδικοί εκτίμησαν πως η πτώση της φωτεινότητας προήλθε από αέρια τα οποία το ίδιο το άστρο εκτόξευσε.
Ο Μπετελγκέζ απέχει 550 έτη φωτός από τη Γη και είναι 15-20 φορές μεγαλύτερος από τον Ήλιο μας. Είναι ένα τόσο μεγάλο άστρο που κάποια στιγμή θα γίνει supernova, αλλά αυτό ίσως να συμβεί σε δεκάδες, εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια στο μέλλον. Αν και όταν συμβεί το φαινόμενο θα είναι ορατό στον ουρανό ακόμα και στη διάρκεια της μέρας.
Ο τελευταίος supernova που παρατηρήθηκε στον Γαλαξία μας και έχοντας παρόμοια λαμπρότητα ήταν το 1604 και το αποκάλεσαν το άστρο του Kepler. Ο λόγος για όνομα αυτό οφειλόταν στο ότι ο διάσημος Γερμανός αστρονόμος Johannes Kepler ήταν αυτός που το είχε παρατηρήσει πρώτος ως «το νέο άστρο στο πόδι του αστερισμού του Οφιούχου». Σύμφωνα μάλιστα με τα αρχεία τις εποχής το νέο άστρο ήταν ορατό στον ουρανό για τρεις εβδομάδες ακόμη και κατά τη διάρκεια την ημέρας.
Ο Μπετελγκέζ όμως θα μας προσφέρει μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα παρατήρηση σήμερα το βράδυ και συγκεκριμένα στα χαράματα της 12ης Δεκεμβρίου 2023 στις 3:17 ώρα Ελλάδας. Για σχεδόν 15 δευτερόλεπτα θα «εξαφανιστεί» από τον ουρανό μια που ένας αστεροειδής, ο «319 Leona», θα βρεθεί στην ευθεία ανάμεσα στη Γη και στον Μπετελγκέζ. Ο αστεροειδής αυτός, που περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο κάθε 6 περίπου χρόνια βρίσκεται φυσικά πολύ πιο κοντά στη Γη από ότι ο Μπετελγκέζ και αυτές τις ημέρες η απόστασή του είναι σχεδόν 2 φορές η απόσταση Γης - Ήλιου, ή 15 λεπτά φωτός.
Η απόκρυψη, ή «επιπρόσθηση» όπως επίσης λέγεται, είναι πλήρης στη ζώνη ανάμεσα στις δύο πράσινες γραμμές και μερική στην ευρύτερη περιοχή ανάμεσα στις μπλε γραμμές
«Η απόκρυψη μάλιστα δεν είναι ορατή από παντού στη Γη αλλά μόνο από τη βόρεια Ελλάδα (δείτε σχήμα). Ο λόγος είναι απλός: ο 319 Leona είναι πολύ μικρός, έχοντας σχήμα αυγού με διαστάσεις 80 χιλιόμετρα επί 55 χιλιόμετρα. Επομένως μόνο αν βρισκόμαστε στις κατάλληλες περιοχές της Γης (όπως και στις εκλείψεις Ηλίου) θα μπορέσει ο αστεροειδής να μας αποκρύψει το φως από τον Μπετελγκέζ», εξηγεί ο κ. Βασίλης Χαρμανδάρης, καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης και Διευθυντής του Ινστιτούτο Αστροφυσικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας
Ο λόγος για τον οποίο το φαινόμενο αυτό ενδιαφέρει τους αστρονόμους είναι διότι αν μετρηθεί από πολλές περιοχές της Γης ο χρόνος που διαρκεί η απόκρυψη, σε συνδυασμό με την γνωστή απόσταση του αστεροειδή, μπορεί να αποκαλύψει με πολύ μεγάλη ακρίβεια τόσο το μέγεθός και το σχήμα του, όσο και την πιθανή ταχύτητα περιστροφής του γύρω από τον άξονά του!
«Η εκτίμηση των μεγεθών των αστεροειδών έχει μεγάλη σημασία, διότι αφενός είναι δύσκολο να γίνει με άλλες μεθόδους, αφετέρου κάποιοι από αυτούς μπορεί να συγκρουστούν με τη Γη, με πιθανόν καταστροφικές συνέπειες για τη ζωή στον πλανήτη μας. Όπως γνωρίζουμε μια τέτοια σύγκρουση πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια εξαφάνισε τους δεινόσαυρους και έδωσε την ευκαιρία στα θηλαστικά και τον άνθρωπο να κυριαρχήσει», συμπληρώνει ο Έλληνας επιστήμονας.
Την επιπρόσθηση του Μπελτεγλέζ μπορούν να την παρακολουθήσουν όσοι βρεθούν στην περιοχή των Γρεβενών στο Αστεροσκοπείο Κέδρος τα ξημερώματα της Τρίτης. Την Τετάρτη 13 Δεκεμβρίου στις 20:00 θα λάβει χώρα σχετική εκδήλωση με θέμα: «Η επιπρόσθηση του Betelgeuse από τον αστεροειδή Leona 316» στο Ελληνικό Μουσείο Μετεωριτών στην Αθήνα με κεντρικό ομιλητή τον κ. Τάκη Θεοδοσίου.
Η εκδηλωση στην Αθηνα διοργανωνεται υπο την αιγιδα της Διεθνούς Αστρονομικής Ενωσης και του Ινστιτούτου Αστροφυσικής του ΙΤΕ