Τους αρέσει η νύκτα, είναι όμορφοι και μικροί σε μέγεθος και σε ξεγελάνε όταν τους δεις-αν έχεις την τύχη- γιατί εκ πρώτης όψεως μοιάζουν με σκίουρους. Τα πιο πολλά είδη μυωξών έχουν φουντωτή ουρά και ζουν στα δέντρα για αυτό και σε μερικές περιοχές τους αποκαλούν και «ποντικοσκίουρους».
Σχηματίζουν τις φωλιές τους σε κοιλότητες δέντρων, ανάμεσα στα κλαδιά ή και σε σχισμές βράχων και τρέφονται κατ’ εξοχήν με καρπούς, φρούτα, λειχήνες και ρίζες, αλλά μπορούν να καταναλώσουν ακόμα κι έντομα ή νεοσσούς πουλιών.
Για να επιβιώσουν τον χειμώνα, οι μυωξοί πέφτουν σε χειμερία νάρκη που διαρκεί – ανάλογα με την περιοχή – από τον Οκτώβριο έως τον Μάρτιο.
«Στην Ελλάδα ζουν τέσσερα από τα πέντε είδη μυωξών της οικογένειας Gliridae στην Ευρώπη (Εδώδιμος μυωξός, Δενδρομυωξός, Βουνομυωξός και Μυωξός του Roach).
Με εξαίρεση τον εδώδιμο μυωξό (Glis glis), οι υπόλοιποι ανήκουν στο Παράρτημα IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, που περιλαμβάνει είδη κοινοτικού ενδιαφέροντος τα οποία απαιτούν αυστηρή προστασία.
Στη χώρα μας χαρακτηρίζονται ως «Ανεπαρκώς γνωστά» είδη βάσει του Κόκκινου Βιβλίου των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας, τα οποία η χώρα μας έχει υποχρέωση να προστατεύει αλλά και να παρακολουθεί την κατάσταση των πληθυσμών τους», εξηγεί ο Δρ. Χρήστος Αστάρας που είναι κύριος ερευνητής στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ.
Ο ίδιος μαζί με μια ομάδα ερευνητών προσκαλούν τώρα ευαισθητοποιημένους πολίτες να ενημερωθούν για τα χαρισματικά αυτά είδη της φυσικής κληρονομιάς της πατρίδας μας μέσω ειδικού ιστοτόπου και αν το επιθυμούν να βοηθήσουν στην συλλογή δεδομένων για τους μυωξούς.
Ο ιστότοπος δημιουργήθηκε στο πλαίσιο ενός έργου σε συνεργασία με τον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α.) και με χρηματοδότηση από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» (ΕΠ-ΥΜΕΠΕΡΑΑ). «Η μελέτη των μυωξών μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα.
Η συλλογή περισσότερης γνώσης όχι μόνο θα μας επιτρέψει την καλύτερη προστασία τους, αλλά και την καλύτερη κατανόηση των επιπτώσεων του κατακερματισμού των ενδιαιτημάτων και της κλιματικής αλλαγής στη βιοποικιλότητα των δασικών οικοσυστημάτων του τόπου μας.
Η παρουσία μυωξών θεωρείται καλός δείκτης για την υγεία ενός δασικού οικοσυστήματος, γιατί είναι εξειδικευμένα, δενδρόβια είδη που χρειάζονται δάση με πυκνή βλάστηση στον υπόροφο για τη μετακίνηση τους και φυσικές κοιλότητες σε μεγάλης ηλικίας δέντρα για να φωλιάσουν.
Για παράδειγμα, θεωρείται ιδιαίτερα ανησυχητικό για την κατάσταση των δασών της Μεγάλης Βρετανίας ότι η γεωγραφική εξάπλωση του βουνομυωξού έχει μειωθεί εκεί κατά 50% τις τελευταίες δεκαετίες», εξηγεί ο Έλληνας επιστήμονας.
Τούνελ ιχνών για τους μικρούς
Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν μία σειρά τεχνικών στο πεδίο για να καταγράψουν την παρουσία, αλλά και την οικολογία των μυωξών, όπως τη ζωντανή παγίδευση, την ανάλυση εμεσμάτων νυκτόβιων αρπακτικών, την εξέταση υπολειμμάτων τροφής (φουντουκιών ειδικότερα), τις τεχνητές φωλιές, τους φωλεο-σωλήνες, τα τούνελ ιχνών και τις φωτοπαγίδες.
Η μέθοδος που επιλέγεται ανά περίπτωση είναι απόρροια των ερευνητικών στόχων της εκάστοτε μελέτης καθώς και πρακτικών παραγόντων όπως η προσβασιμότητα της περιοχής, η διάρκεια και εποχή της μελέτης, οι διαθέσιμοι πόροι και ανθρώπινο δυναμικό, τα εκτιμώμενα είδη μυωξών και άλλων μικρών θηλαστικών στην περιοχή κ.α. Ένας από τους τρόπους που τα τελευταία χρόνια προτιμάται ιδιαίτερα είναι η χρήση των τούνελ ιχνών.
Τα τούνελ αποτελούνται από πλαστικό μέσα στον οποίο υπάρχει μια επιφάνεια κατάλληλη για την αποτύπωση πατημασιών, τα οποία τοποθετούνται σε κλαδιά δέντρων ή θάμνων.
Για την αποτύπωση της πατημασιάς του ζώου συνήθως χρησιμοποιείται ένα φύλλο λαμαρίνας καλυμμένο με καπνιά – λύση που αποτελεί έμπνευση των ερευνητών του Ινστιτούτου.
Τα ζώα περνώντας από το τούνελ αφαιρούν με τις πατούσες τους την καπνιά και αφήνουν τα χαρακτηριστικά τους.
Η μέθοδος αυτή μπορεί να αποτυπώνει ίχνη ζώων για εβδομάδες και καθώς το κάθε είδος μυωξού έχει χαρακτηριστικό σχήμα και μέγεθος ιχνών, είναι δυνατή η αναγνώρισή τους σε επίπεδο είδους.
Οι ερευνητές προσκαλούν τώρα μικρούς και μεγάλους, αν δουν κάποιο είδος μυωξού κατά τις εξορμήσεις τους στην φύση, να μοιραστούν αυτές πληροφορίες μέσω ειδικής φόρμας καταγραφής παρατηρήσεων στον ιστότοπο που προαναφέρθηκε, ώστε να αξιοποιηθούν από τους ερευνητές.
Οι πληροφορίες αυτές περιλαμβάνουν τα στοιχεία του πολίτη που έκανε την παρατήρηση, την πλήρη ημερομηνία, την ώρα και την περιφερειακή ενότητα, φωτογραφίες και σχόλια.
«Αν κάποια παρέα φίλων, συμμαθητών ή προσκόπων θέλουν να συμμετάσχουν πιο ενεργά μπορούν να δημιουργήσουν και να τοποθετήσουν τα δικά τους τούνελ ιχνών σε θάμνους και δέντρα της περιοχής τους.
Μέσα στον ιστότοπο υπάρχουν και συγκεκριμένες οδηγίες για να τα φτιάξουν, υπό την επίβλεψη ενηλίκων, αλλά και οι αντίστοιχοι περιορισμοί φυσικά», προσθέτει ο Δρ. Αστάρας.
Οι πληθυσμοί των μυωξών σε μία περιοχή μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μοντέλο μελέτης των επιπτώσεων των κλιματικών αλλαγών σε ένα οικοσύστημα.
Με την περιοχή της Μεσογείου να χαρακτηρίζεται ως ένα από τα hot spot της κλιματικής κρίσης, με ρυθμό αύξησης της θερμοκρασίας μεγαλύτερο του παγκόσμιου μέσου όρου, η παρακολούθηση των μυωξών μπορεί να μας προειδοποιήσει για επερχόμενες αλλαγές στη διατήρηση ειδών χλωρίδας και πανίδας της Ελλάδας.