Η ανακοίνωση του Μασκ σηματοδοτεί ένα σημαντικό ορόσημο για τις προσπάθειες της Neuralink να εισαγάγει τεχνολογία που μπορεί να μεταμορφώσει τη ζωή έξω από το εργαστήριο στον πραγματικό κόσμο. Όμως ο Μασκ δεν έδωσε λεπτομέρειες και δεν είναι σαφές από την ανάρτησή του πόσο σημαντική επιστημονική πρόοδο αντιπροσωπεύει αυτή η εμφύτευση.
Η εταιρεία είχε λάβει έγκριση για τη μελέτη της ασφάλειας και της λειτουργικότητας των εμφυτευμάτων τσιπ και των χειρουργικών εργαλείων της. «Τα αρχικά αποτελέσματα δείχνουν μια πολλά υποσχόμενη ανίχνευση ακίδας νευρώνων», δήλωσε ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο και ιδρυτής της Neuralink στο X, την πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης που κατέχει.
Το πρώτο προϊόν της Neuralink θα ονομάζεται Telepathy, είπε σε άλλη ανάρτησή του, προσθέτοντας ότι οι αρχικοί χρήστες του θα είναι άτομα που έχουν χάσει τη λειτουργικότητα των άκρων τους.
Οι συσκευές που συνδέουν τον εγκέφαλο με τους υπολογιστές για επιστημονικούς λόγους όλο και αυξάνονται και γίνονται όλο και πιο εξελιγμένες. Η πρόοδος στον τομέα έχει αποδειχθεί ότι αλλάζει τη ζωή ατόμων που ζουν με καταστάσεις όπως η νόσος του Πάρκινσον, ο τραυματισμός του νωτιαίου μυελού και το εγκεφαλικό.
Αλλά με το άνοιγμα της πόρτας στον εγκέφαλο, οι επιστήμονες έχουν επίσης απελευθερώσει ένα χείμαρρο νέων βιοηθικών και δεοντολογικών ανησυχιών, θέτοντας θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με την ανθρωπότητα και το πού μπορεί να κατευθύνεται.
Και καθώς η τεχνολογία BCI (διεπαφές εγκεφάλου-υπολογιστή) προχωρά, η ανησυχία ότι οι υπολογιστές του μέλλοντος θα μπορούσαν να αλλάξουν την ανθρώπινη ταυτότητα, για παράδειγμα, ή να εμποδίσουν την ελεύθερη βούληση συνεχίζει να εκφράζεται.
«Η απώλεια της πνευματικής ιδιωτικότητας, είναι ένας αγώνας που πρέπει να δώσουμε σήμερα», σχολιάζει στο Scientific American ο Ισπανοαμερικανός νευροεπιστήμονας του Πανεπιστημίου Κολούμπια Rafael Yuste. «Αυτό θα μπορούσε να είναι μη αναστρέψιμο. Αν χάσουμε την πνευματική μας ιδιωτικότητα, τι άλλο θα έχουμε να χάσουμε; Χάνουμε την ουσία αυτού που είμαστε».
Το κίνημα “neurorights”
Υποκινούμενοι από αυτές τις ανησυχίες, ο καθηγητής Yuste και αρκετοί συνάδελφοί του ξεκίνησαν ένα διεθνές κίνημα συνηγορίας για τα “neurorights” (νευροδικαιώματα) που βασίζεται σε πέντε αρχές, για τις οποίες ο Yuste υποστηρίζει πως θα πρέπει να ενσωματωθούν στις εθνικές νομοθεσίες και να λειτουργήσουν ως τείχος έναντι πιθανής μη ηθικής χρήσης και κατάχρησης της νευροτεχνολογίας.
Ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία επιλέγει να αντιμετωπίσει σήμερα τις συνέπειες της νευροτεχνολογίας, υποστηρίζουν οι επιστήμονες, θα έχει βαθιές επιπτώσεις στον κόσμο του αύριο. «Υπάρχει μια νέα τεχνολογία που αναδύεται και θα μπορούσε να είναι μεταμορφωτική», λέει ο Yuste. «Στην πραγματικότητα, θα μπορούσε να οδηγήσει στην αλλαγή του ανθρώπινου είδους».
Το φθινόπωρο του 2017, ο καθηγητής Yuste και μια συνάδελφός του κάλεσαν σε μια συνάντηση στο πανεπιστήμιο του Κολούμπια σχεδόν 30 ειδικούς από όλο τον κόσμο σε τομείς όπως η νευροτεχνολογία, η τεχνητή νοημοσύνη, η ιατρική δεοντολογία και το δίκαιο, ανάμεσά τους και εκπροσώπους της Google και της Kernel (μια νεοσύστατη εταιρεία νευροτεχνολογίας στο Λος Άντζελες της Καλιφόρνια) και όλοι μαζί συμφώνησαν στην ίδρυση του ‘The Neuroroghts Foundation’, του Ιδρύματος για την «Προώθηση της καινοτομίας, της προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη διασφάλιση της ηθικής ανάπτυξης της νευροτεχνολογίας».
Η ομάδα των επιστημόνων προσδιόρισε τέσσερις βασικές βιοηθικές προτεραιότητες, οι οποίες αργότερα έγιναν πέντε σαφώς καθορισμένα νευροδικαιώματα:
- Το δικαίωμα στην πνευματική ιδιωτικότητα, που διασφαλίζει ότι τα δεδομένα του εγκεφάλου θα διατηρούνται ιδιωτικά και η χρήση τους,
- η πώληση και η εμπορική μεταβίβαση θα ρυθμίζεται αυστηρά,
- το δικαίωμα στην προσωπική ταυτότητα, που θέτει όρια στις τεχνολογίες που θα μπορούσαν να διαταράξουν την αίσθηση του εαυτού κάποιου,
- το δικαίωμα δίκαιης πρόσβασης στην πνευματική επαύξηση (mental augmentation), η οποία διασφαλίζει την ισότητα πρόσβασης στις νευροτεχνολογίες πνευματικής ενίσχυσης,
- το δικαίωμα προστασίας από μεροληψία στην ανάπτυξη αλγορίθμων νευροτεχνολογίας και το δικαίωμα στην ελεύθερη βούληση, που προστατεύει ένα άτομο από τη χειραγώγηση από εξωτερικές νευροτεχνολογίες.
Η ομάδα έκανε τότε τη σχετική δημοσίευση στο Nature .
Ο καθηγητής επιδιώκει την αναθεώρηση του διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη συμπερίληψη των νευροδικαιωμάτων, αλλά είναι δύσκολη, και ακόμη και μέσα στο Ίδρυμα “Neurorights” υπάρχουν διαφορές απόψεων για την πιο αποτελεσματική προσέγγιση.
Για τον Yuste, η ιδανική λύση θα ήταν η δημιουργία ενός νέου διεθνούς οργανισμού, παρόμοιου με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας, αλλά για τα νευροδικαιώματα. «Το όνειρό μου θα ήταν να υπάρχει μια διεθνής συνέλευση για τη νευροτεχνολογία, όπως ακριβώς έχουμε μια για την ατομική ενέργεια», λέει, «Και ίσως ένας οργανισμός που θα επιτηρεί ουσιαστικά τις προσπάθειες του κόσμου στη νευροτεχνολογία».
Πάντως αξίζει να αναφερθεί πως αρκετές χώρες με πρώτη το Μεξικό αρχίζουν να εξετάζουν συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που θα καθιερώσουν το δικαίωμα στην πνευματική ιδιωτικότητα. Βραζιλία εξετάζει αυτήν την περίοδο μια παρόμοια πρόταση, ενώ ενδιαφέρον έχουν εκδηλώσει και η Ισπανία, η Αργεντινή και η Ουρουγουάη, όπως και η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στην Ελλάδα μέχρι στιγμής, η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής έχει εκφράσει τη Γνώμη της μόνο για τις Εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης στην Υγεία στην Ελλάδα και μάλιστα πρόσφατα. Πρόκειται για το πρώτο επίσημο ελληνικό κείμενο που ασχολείται επισταμένως με το εξειδικευμένο ζήτημα του αντικτύπου της ανάπτυξης και χρήσης εφαρμογών ΤΝ στην υγεία.