Αν σας πρότεινε κάποιος να βάλετε στο κινητό σας μια μπαταρία που είναι φτιαγμένη από το κέλυφος καρκινοειδών (από καβούρια και αστακούς), που περιέχει χιτίνη, που εξακολουθεί να είναι κατά 99,7% αποδοτική μετά από 400 ώρες χρήσης και, το κυριότερο, που είναι βιοδιασπώμενη και μπορεί να αποσυντεθεί στο έδαφος μέσα σε μόλις πέντε μήνες (αντί για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια), αφήνοντας πίσω της ανακυκλώσιμη ύλη (ψευδάργυρο), σίγουρα θα σκεφτόσασταν:
«Ωραία είναι όλα αυτά, αν και μοιάζουν ουτοπικά. Και αν δεν είναι ουτοπικά, τότε πού θα βρεθούν τόσα καρκινοειδή;».
Κι όμως, τα παραπάνω συνιστούν τα αποτελέσματα μιας μελέτης που πραγματοποιείται από ερευνητές του πανεπιστημίου του Μέριλαντ στην Αμερική, η οποία είναι μια περιοχή όπου αφθονούν τα καρκινοειδή και συγκεκριμένα, αφθονεί το Μπλε Καβούρι ή Callinectes sapidus (στην επιστημονική του ονομασία) ή αλλιώς ο «νόστιμος καλός κολυμβητής».
Το Μπλε Καβούρι ωστόσο, βρίσκεται πλέον σε αφθονία κυριολεκτικά και μέσα στα πόδια μας! Για την ακρίβεια κολυμπάει στη Μεσόγειο, όπως για παράδειγμα στη γειτονική μας Ιταλία, αλλά και στις λιμνοθάλασσες του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και της Δυτικής Ελλάδας. Το κακό είναι ότι δεν το γνωρίζουμε. Και αν το γνωρίζουμε, αγαπάμε να το …μισούμε!
Ένας νόστιμος εισβολέας
Το Μπλε Καβούρι είναι όμορφο, επιβλητικό και κολυμπάει υπέροχα, αλλά δεν είναι καθόλου δημοφιλές. Εκτός από…«νόστιμο» είναι και πολύ νόστιμο, καθώς τυχαίνει να είναι το καβούρι με την καλύτερη γεύση στον κόσμο (χωρίς υπερβολές). Δυστυχώς όμως δεν αξιοποιείται όπως θα έπρεπε, τουλάχιστον στη χώρα μας, παρότι αποτελεί ένα διατροφικό προϊόν υψηλής θρεπτικής αξίας με ήπια, γλυκιά γκουρμέ γεύση.
Την ίδια ώρα συνεχίζει να αντιμετωπίζεται από τους ψαράδες ως απειλή.
Η αλήθεια είναι ότι το Μπλε Καβούρι, που ευδοκιμεί στις ακτές του Ατλαντικού της Βόρειας Αμερικής, τα τελευταία χρόνια εξαπλώνεται ως ‘κατακτητής’ στη Μεσόγειο, προκαλώντας κρίση σε ορισμένες από τις παράκτιες περιοχές διαφόρων χωρών, όπως της Ιταλίας.
Το ευπροσάρμοστο αυτό είδος που αναπαράγεται πολύ γρήγορα, απειλεί τη βιομηχανία εκτροφής αχιβάδων στο Δέλτα του ποταμού Πάδου στις περιοχές Βένετο και Εμίλια-Ρομάνα, όπου παράγονται συνήθως περίπου 15.000 τόνοι αχιβάδων ετησίως.
Η ιταλική κυβέρνηση έχει διαθέσει σχεδόν 3 εκατομμύρια ευρώ για τη σύλληψη και τη διάθεση του είδους, δίνοντας την άδεια στους ψαράδες να αλιεύουν όσο το δυνατόν περισσότερα καβούρια. Ωστόσο, το μέτρο δεν αποδίδει και το Μπλε Καβούρι δεν φαίνεται να πτοείται.
Αυτός ο νόστιμος εισβολέας που τιμάει τα τελευταία χρόνια με την παρουσία του και τις λιμνοθάλασσες του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, απασχολεί ιδιαίτερα τους ερευνητές του Ινστιτούτου Αλιευτικής Έρευνας (ΙΝΑΛΕ) του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, στη Νέα Πέραμο του Δήμου Παγγαίου, στην Καβάλα, αλλά και τους ψαράδες των λιμνοθαλασσών.
«Η ιδιαίτερα μεγάλη αύξηση του πληθυσμού των Μπλε Καβουριών στη χώρα μας είναι αποτέλεσμα του συνδυασμού πολλών παραγόντων, με πρώτη την κλιματική αλλαγή που τους επιτρέπει να ευδοκιμούν, καθώς ο ζεστός καιρός βοηθάει την αναπαραγωγή τους», σχολιάζει ο Δρ. Μάνος Κουτράκης, Διευθυντής Ερευνών του ΕΛΓΟ – ΙΝΑΛΕ.
Σύμφωνα με τον Έλληνα επιστήμονα, το Μπλε Καβούρι σήμερα στις ΗΠΑ συνιστά μια από τις πιο γκουρμέ λιχουδιές και διατίθεται στην αγορά με τιμή που φτάνει τα 65 δολάρια/12άδα. Στην Ελλάδα, οι ψαράδες δεν μπορούν να το διοχετεύσουν εύκολα στην αγορά, παρότι η τιμή του δεν ξεπερνάει, στην καλύτερη περίπτωση τα 1-2 ευρώ.
Από πού μας ήρθαν τα Μπλε Καβούρια
Πριν και κατά τη διάρκεια του αποικισμού (περίπου το 1600) της Αμερικής τα Μπλε Καβούρια λειτούργησαν ως μια σημαντική πηγή διατροφής για τους ιθαγενείς Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους αποίκους.
Η σταθερή αφθονία και η λεπτή γεύση τους τα τοποθέτησαν ως πρωταγωνιστές σε κάθε τραπέζι ή συνάθροιση, παρότι οι πρώτοι ψαράδες παραπονιούνταν για τα ενοχλητικά Μπλε Καβούρια που πιάνονταν στα δίχτυα τους ή έτρωγαν τα δολώματα από τις πετονιές τους. Μάλιστα, οι αρχαιολογικές έρευνες σε παράκτιες περιοχές του Μέριλαντ έχουν εντοπίσει υπολείμματα καβουριών που χρονολογούνται από το 1200 σε περισσότερες από 93 τοποθεσίες, υποδεικνύοντας τον ρόλο που διαδραμάτισε αυτός ο οργανισμός στην ιστορία των ανθρώπων της περιοχής.
Το καρκινοειδές Callinectes sapidus, της τάξης των δεκάποδων που περιλαμβάνει επίσης αστακούς, καραβίδες και γαρίδες, παρατηρήθηκε για πρώτη φορά στη Μεσόγειο Θάλασσα το 1949, όπου πιθανότατα μεταφέρθηκε από τα έρματα των πλοίων. «Φαίνεται ότι μεταφέρθηκε πρώτα στην Αίγυπτο και αργότερα αλλού στην Ανατολική Μεσόγειο.
Έκτοτε, το Mπλε Kαβούρι εξελίχτηκε σε ένα από τα πιο προβληματικά και χωροκατακτητικά (invasive) είδη στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα ονομάζεται και “Ιταλός”, καθώς πιστεύεται ότι εισήχθη από τους Ιταλούς κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Παρόλο που η τύχη του το έσπρωξε μακριά από την πατρίδα του-τη δυτική ακτή της Αμερικής, το Μπλε Καβούρι άντεξε και προσαρμόστηκε.
Ένας λόγος που επιβίωσε είναι ότι δεν υπάρχουν αρπακτικά είδη που να είναι θηρευτές του, που να λειτουργούν ρυθμιστικά για να ελέγχουν τον πληθυσμό του. Επίσης, το ποσοστό επιβίωσης και γονιμότητάς του είναι υψηλό, ενώ το ίδιο είναι αδηφάγο επιθετικό ζώο που τρέφεται και με ψάρια. Η αυξημένη παρουσία του επέφερε σημαντική διαταραχή στην οικολογική ισορροπία και στην αλιευτική διαχείριση, ιδίως σε λιμνοθάλασσες και εκβολές ποταμών», εξηγεί ο Δρ. Κουτράκης.
Δεν το γνωρίζουν οι καταναλωτές
Σύμφωνα με τον Δρα Κουτράκη, αυτή τη στιγμή, η λιμνοθάλασσα της Βιστωνίδας, στην ευρύτερη περιοχή της Ξάνθης, αλλά και οι λιμνοθάλασσες της Κεραμωτής του Δήμου Νέστου, ανατολικά της Καβάλας, από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο σφύζουν από Μπλε Καβούρια.
«Παρότι στις λιμνοθάλασσες εμφανίζεται η μεγαλύτερη αλιευτική παραγωγή σε ολόκληρη την Ελλάδα, το Μπλε Καβούρι μπορεί να αλιευτεί και στη θάλασσα με τη χρήση ειδικών παγίδων. Βέβαια, παρουσιάζει μεγαλύτερη αύξηση του πληθυσμού του στα εκβολικά συστήματα (ποτάμια, λιμνοθάλασσες κ.ά), προσθέτει ο Δρ Κουτράκης.
Επειδή στη συνείδηση των ψαράδων αλλά και των καταναλωτών το αλίευμα δεν έχει λάβει τη θέση που του αξίζει, το μόνο που μπορούν να κάνουν οι Έλληνες επιστήμονες είναι να συστήσουν στο ευρύ κοινό το Μπλε Καβούρι. «Εκδίδουμε το ενημερωτικό φυλλάδιο για το είδος, που περιέχει συμβουλές για τον καθαρισμό και το βράσιμό του όπως και προτείνουμε μια απλή συνταγή για Καβουρομακαρονάδα, που μπορεί και πρέπει να αντικαταστήσει την Αστακομακαρονάδα, καθώς ο αστακός είναι ένα ευάλωτο είδος που δέχεται μεγάλη αλιευτική πίεση. Επίσης συνεργαζόμαστε με γνωστούς και καταξιωμένους σεφ, όπως τον κ. Μαμαλάκη, ο οποίος έχει επισκεφτεί και το ινστιτούτο μας, έτσι ώστε να προβάλουμε το προϊόν και τους τρόπους κατανάλωσής του», λέει ο Διευθυντής Ερευνών του ΙΝΑΛΕ-ΕΛΓΟ.
Σύμφωνα με τον ίδιο, τα Μπλε Καβούρια αγοράζονται ζωντανά και αυτός είναι ίσως ένας βασικός λόγος που δεν προτιμώνται από τους καταναλωτές, οι οποίοι πιστεύουν πως είναι δύσκολα στο μαγείρεμα και στο καθάρισμά τους: «Κάθε άλλο, δεν χρειάζεται κόπος αλλά μια τεχνική, που είναι εύκολη και μπορεί να τη βρει κάποιος και στο διαδίκτυο. Τα θηλυκά είναι πάντα μεγαλύτερα σε μέγεθος και ξεχωρίζουν εύκολα από το σχήμα στην κοιλιακή χώρα ή από την κόκκινη απόχρωση στις άκρες των δαγκανών. Όσον αφορά το μαγείρεμά τους βράζονται μέσα σε καυτό νερό ή μαγειρεύονται σε ατμό και σερβίρονται με αλάτι, λεμόνι ή με μια απαλή μαγιονέζα.
Τα Μπλε Καβούρια έχουν λίγες θερμίδες και ελάχιστα λιπαρά, αλλά είναι πλούσια σε πρωτεΐνες, βιταμίνες και μέταλλα, όπως επίσης και σε πολύτιμα ω-3 λιπαρά οξέα».
Οι ερευνητές του ΙΝΑΛΕ (Δρ Μάνος Κουτράκης, Δρ Αργύρης Σαπουνίδης, Δρ Χρύσα Αναστασιάδου, Δρ Νίκος Καμίδης και Βούλα Παπαδοπούλου), στο πλαίσιο δυο ερευνητικών προγραμμάτων που ολοκλήρωσαν σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (με επιστημονικά υπεύθυνο τον Καθηγητή Γιάννη Λεονάρδο), εξέδωσαν ένα τεύχος με 20+1 συνταγές για το Μπλε Καβούρι.
Την ίδια ώρα μελετούν νέες τεχνολογίες για την αξιοποίηση τόσο της σάρκας του οργανισμού, που καταλαμβάνει το 14% περίπου του βάρους του, όσο και του κελύφους του για την ανάπτυξη βιοπολυμερών (χιτίνη, χιτοζάνη, υδροξυαπατίτης) με μεγάλη εμπορική αξία και πολλές χρήσεις, όπως είναι η παραγωγή βιώσιμων μπαταριών που προαναφέρθηκε.