Αν και στην παρούσα φάση το βάρος δίνεται στην περίπτωση της Ουκρανίας, αλλά και της Μολδαβίας, κυρίως λόγω των γεωπολιτικών και άλλων αναταράξεων που προκάλεσε η ρωσική εισβολή, εντούτοις τα Δυτικά Βαλκάνια παραμένουν στο επίκεντρο της πολιτικής διεύρυνσης της Ε.Ε.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ευρωπαϊκή τους προοπτική επιδεικνύουν, κατά κύριο λόγο, η Γερμανία και η Αυστρία που έχουν επενδύσει πολιτικά, αλλά και ερευνητικά (τριτοβάθμια εκπαίδευση) στο επίμαχο θέμα.
Από τη θεωρία βέβαια έως την πράξη υπάρχει μια μεγάλη απόσταση, όπου πρέπει να προσπεραστούν εμπόδια με βαθιές ιστορικές ρίζες, αλλά και να διευθετηθούν διμερή προβλήματα.
Μετά την κατάρρευση του πρώην ανατολικού μπλοκ, τα Δυτικά Βαλκάνια βιώσαν πολέμους, εθνικισμούς και αναταράξεις που έχουν αφήσει ακόμα και μέχρι σήμερα ένα ανεξίτηλο στίγμα. Για παράδειγμα η διένεξη Σερβίας-Κοσόβου συνιστά ένα ανασταλτικό παράγοντα , παρά το γεγονός ότι το Βελιγράδι έχει κάνει αποφασιστικά βήματα και έχει δείξει προσήλωση στο στόχο της προσέγγισης με την Ε.Ε.
Στη γειτονική Βοσνία η εικόνα είναι σαφώς βελτιωμένη, αν και βίωσε έναν από τους χειρότερους εμφύλιους που γνώρισε ποτέ η βαλκανική χερσόνησος. Hαυστριακή Κυβέρνηση πιέζει το τελευταίο διάστημα για την επιτάχυνση των ενταξιακών συνομιλιών με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, προκειμένου η σχετική συζήτηση να περάσει στην επόμενη φάση των διαπραγματεύσεων.
Η περίπτωση της Βοσνίας συνιστά άμεση προτεραιότητα για τη Βιέννη, όπως αποκαλύφθηκε και από το περιεχόμενο των πρόσφατων δηλώσεων της υπουργού Άμυνας της χώρας. «Η επιτάχυνση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων αποτελεί ξεκάθαρη προτεραιότητα για μένα προτού μιλήσουμε για άλλες πιθανές προσχωρήσεις», τόνισε η Κλάουντια Τάνερ κατά την επίσκεψη της στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.
Λίγο πιο νότια, η Αλβανία επενδύει στο ευρωπαϊκό της μέλλον και προσπαθεί να συνάψει συμμαχίες με χώρες εντός της Ε.Ε, ώστε να προωθήσει με τις καλύτερες δυνατές προϋποθέσεις την υποψηφιότητα της. Το πρόσφατο άνοιγμα της προς την Ιταλία, μέσω του μεταναστευτικού, δεν πέρασε απαρατήρητο από τα υψηλά κλιμάκια των Βρυξελλών. Κάνει όμως ένα στρατηγικό λάθος.
Οι σχέσεις της με την Ελλάδα, που θεωρείται πλέον ένα δυνατός περιφερειακός παίκτης στη ευρύτερη περιοχή, έχουν επηρεαστεί από το θέμα του Φρέντι Μπελέρη, του εκλεγμένου δήμαρχου της Χειμάρρας που παραμένει στη φυλακή, χωρίς να έχει καν ορκιστεί. Η αδιαλλαξία της αλβανικής πλευράς έχει προκαλέσει έντονη δυσαρέσκεια στην Αθήνα, ενώ κυβερνητικά στελέχη διαμηνύουν ότι η ευρωπαϊκή προοπτική της Αλβανίας περνάει μέσα από το σεβασμό στις μειονότητες και τα δικαιώματα τους, αλλά και από την προάσπιση του ευρωπαϊκού κεκτημένου.
Σε κάθε περίπτωση, η πορεία προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση συνδέεται άμεσα με την ενσωμάτωση των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην Ε.Ε.
Ωστόσο, η πρόοδος και η επίτευξη του στόχου προϋποθέτει την εκπλήρωση συγκεκριμένων κριτηρίων χωρίς αστερίσκους.
Όσο πιο γρήγορα το αντιληφθούν οι ενδιαφερόμενες χώρες, τόσο πιο γρήγορα το όνειρο τους θα γίνει πραγματικότητα.