Αποτέλεσε πέρα από κάθε αμφιβολία ένα αποφασιστικό βήμα για την εκπλήρωση του βασικού στόχου των εμπνευστών της κοινής ευρωπαϊκής πορείας, δηλαδή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η διαδικασία αυτή ακολουθήθηκε απαρέγκλιτα για πολλά χρόνια και λειτούργησε προς όφελος και άλλων δραστηριοτήτων όπως ήταν ο τουρισμός, ενώ είχε ευεργετικά αποτελέσματα στην κοινή προσπάθεια για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και της διακίνησης των ναρκωτικών.
Τα πράγματα ωστόσο άλλαξαν άρδην τα τελευταία δύο χρόνια, με την επιστροφή των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα να καθίσταται επιτακτική ανάγκη για τις περισσότερες εκ των ευρωπαϊκών εθνικών κυβερνήσεων. Ο βασικός λόγος για την μεταβολή αυτή των δεδομένων αφορά στο μεταναστευτικό και στην έκρηξη του αριθμού των παράτυπων μεταναστών που στοχεύουν σε μια καλύτερη ζωή στην Ευρώπη, όσο και στα απόνερα από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία που έχει προκαλέσει έντονες αναταράξεις με την αναπόφευκτη μετακίνηση πληθυσμών από τις εμπόλεμες περιοχές στα νότια και νοτιοανατολικά της χώρας.
Στις Βρυξέλλες αναζητούν ένα ανθεκτικό μηχανισμό για να ελέγξουν την κατάσταση, ενώ το θέμα θα συζητηθεί σε ανώτατο επίπεδο στο Ευρωπαικό Συμβούλιο στις 26 και 27 Οκτωβρίου. Ποια είναι όμως η κατάσταση σήμερα σε επιμέρους περιπτώσεις; Για ποιο λόγο η μία μετά την άλλη χώρες της Ε.Ε αυστηροποιούν τους ελέγχους στα σύνορα τους. Πριν από λίγους μήνες η Αυστρία, αλλά και η Πολωνία πρωτοστατούσαν στο έλεγχο των συνόρων, προκειμένου να αποτρέψουν έναν πιθανό ανεξέλεγκτο αριθμό παράτυπων μεταναστών, να εισέλθουν στο εσωτερικό τους.
Σήμερα η αυστηροποίηση των σχετικών διαδικασιών έχει πάρει διαστάσεις ντόμινο, καθώς το μεταναστευτικό συνιστά το μεγαλύτερο "πονοκέφαλο" για κράτη που δεν αντέχουν τη μεγάλη πίεση που τους ασκείται. Στις μέρες μας η Σλοβενία έχει προχωρήσει στην ενίσχυση των ελέγχων στα σύνορα της με την Κροατία, καθώς πολλοί μετανάστες επιχειρούν μέσω της βαλκανικής οδού να εισέλθουν στον τελικό τους προορισμό που είναι η κεντρική Ευρώπη και ο γερμανόφωνος κόσμος. Στη Γερμανία, η αστυνομία και οι αρμόδιες αρχές αντιμετώπισης της παράνομης μετανάστευσης βρίσκονται σε κατάσταση συναγερμού, με την έμφαση να δίνεται στα ανατολικά σύνορα με την Πολωνία και την Τσεχία.
Την ίδια ώρα η Βουλγαρία, η οποία πληρώνει μέχρι στιγμής μεγάλο τίμημα λόγω της γεωγραφικής της θέσης , παραμένοντας εκτός Σένγκεν, ρίχνει το βάρος στο σφράγισμα των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε με την Τουρκία. Σε μία προσπάθεια να αναδείξουν την αποτελεσματικότητα των ελέγχων, οι αρχές της χώρας υποστηρίζουν ότι από το ξεκίνημα του 2023 έχουν αποτρέψει περίπου εκατό τριάντα μία χιλιάδες μετανάστες από το να εισέλθουν παράτυπα στη χώρα.
Αλλά και εκτός συνόρων της Ε.Ε το ζήτημα της χορήγησης ασύλου απασχολεί και το Ηνωμένο Βασίλειο που αντιμετωπίζει αντίστοιχα προβλήματα, ενώ πυροδοτείται νέα ένταση μεταξύ του κυβερνώντος κόμματος και των Εργατικών για το θέμα. Αυτή είναι η μεγάλη εικόνα σε ολόκληρη την Ευρώπη γύρω από το μείζον ζήτημα της διαχείρισης της παράνομης μετανάστευσης και της νέας πολιτικής ελέγχου των συνόρων.
Γίνεται πλέον αντιληπτό ότι χρειάζονται πιο αποφασιστικά βήματα στην κατεύθυνση ομαλοποίησης της κατάστασης και ελέγχου της μετανάστευσης, προκειμένου η Ευρώπη να μην χάσει άλλο πολύτιμο χρόνο για να προσεγγίσει τον αρχικό στόχο, δηλαδή την ομαλή λειτουργία της Ε.Ε ως μια ενιαία χώρα, χωρίς εσωτερικά αχρείαστα εμπόδια.